"politika-sayasat" temaso buyunca.

minga saylawdagu
kandidatlarnin isimligindan
basqa "botonosonga da qarsu!" "tawus"u gina
citmay, conki, min botonosonga qarsu bulmasqa
da momkin!, ham birsi da yaqlu da bulmaw bilan
bir yulu!, conki bik gadiy: min qaysunu saylarga
bilmaska da momkin!
ham bula har kandidatqa "'suguscan', bik qato yaqlo" ya "tinic yaqlo"
ya "neytral" ya "bilmaym" ya "tinic qarso" ya "'neprimirimo', 'kategoriceski', 'suguscan', bik qato qarso"
bulurga.

psihologiya bilan baylanisli:
posttagu kisini harakteru uzgarirga tiyis tuguldur,
monlay aytip kina min aytasi kilgan magna
anlasilmas, monlay aytam:
yaq ya il baslugu "predstavitel" tugul, monlay da
anlasilmay, "predstavitel", amma mon suznu
doros anlarga kirak, masalan
"predstavitel" on bar haluqnu anlatuwcu
simvol-tamga-bilgi tugul ham
songa kura on barca haluqnun "urta ca"
harakteronga iya bulur ocon
individuwal-sahsiyliktan
waz kicarga tiyis tugul,
ham masalan
"avtomobil predstavitelskovo klassa"
diygan ponyatiye bar,
onday masina zinnatli ham qiymmatli
bulurga tiyisligi doros tugul ham
"in zinnatli ham in qiymmatli
bulurga tiyis" diyp uylaw da doros tugul,
yagni on masinaga bar haluq
uturup yormay, "predstavitel" bar haluqno
alistirmay, "predstavitel"— on "predstavitel" tugul,
ham haluqnon uzagi da tugul!,
on faqat kotuwcu sikilli, bir isci.
posttagu kisiga misallar:
masalan, "prezident",
ham posttagu sahar da bula,
masalan, qazan—
"basqala" postonda.
post— "san"-"cin", is urunu.

... bir tapqur sonday
zakon uzgartuw buldu bugay:
...nun siyfatu— hoquqlaru
uzgardu, min uylaym, mon indi
ikinci torlo...aylanuw,
songa kura, minninca, yanadan
saylawnu talap iyta.
ikinci uylap qaraganda, "...
...siyfato uzgaruw
qiymmatli saylawdan basqa bula almay
bulup ciga mo ni?" ham
"balki zakon buyun ca onlay islaw yaraydor?".
"politologiya" faninda "...
respublika", "... respublika"
ham basqa sonday bir nica torga buluna
dawlatlar, ... siyfato uzgarsa
dawlatnon da siyfato uzgara bit.
"...respublikaso"...
iytip bir kisini saylasa haloq, "...
respublikaso"...iytip balki botonlay
butan kisini saylarga tilar?, amma doros, baro
bir...saylalordor, popular bulganloqtan.
"doros"-"turu"-"matur"-"gadil"lik ocon waziyfa
uzgarganda, waziyfa bitip yana waziyfa barloqqa
kiluwga tin, yanadan saylaw dorostor.
mon gaybat bulup ciqqan bit ali,
conki "kisi uzu isitsa yaratmas narsani
uzu yugunda aytuw" ul >>.
sunga kura olos ca bittirip quydum ali "..." iytip.
"ikinci uylap qaraganda, "...
...siyfato uzgaruw
qiymmatli saylawdan basqa bula almay
bulup ciga mo ni?" ham"
bula bit on zakonno, hoquqlar uzgaruw
turundago zakonnarno kilasi saylawdan
gina 'kocka kir'a torgan iytirga;
ham aytirga kirak,
mon formal yaqtan balki konstitutsiyaga
qarso kilmaydir, mon 'moral' aybir,
konstitutsiyada moral qagiydalar ni rawisli
tilga alona iykan. nindiy moral aybir mon -
haloq saylawo - kilisuw tozuw, a monlay
iytuw - kilisuwno bir yaqlo bozuw.

hazirgi bizdagi hokumat "hokumat allanon cirdagi
gawdalanisi ya iysa proyektsiyasi yaki kisis-'seceniyeso'"
diygan fikirda bugay!, yuq,
onlay tugul on!
conki
allah on cin ham boyok
alla ul alla, hokumat alla tugul, hokumat ul hokumat.
"proyektsiya"-
"geometriya" faninda bar,
masalan "ini, buyu, biyikligi" bulgan ostalnin
qiyagazdagi rasiminin "ini bilan buyu" gina bar,
on cin ostalnin proyektsiyasi.
ni ocon
monlay diyp aytam,
conki
kisilarni uzunga bayli halga tosororga tilay
ham bar ca finans agomnarono uzu artqolo
utkarirga tilay! allah bit "kisilar birsi birsinga
sadaqa birsin" magnasi bilan boyorgan,
doros, sadaqa bilan sogollanuwco oyosmalar
da rohsat, a hazirgi bizdagi hokumat cagistirma
ca monoplist bulup ciga, monopolistliqnon uzunga
baylanuw minga ali awurraq, amma mina ninday
yul bilan on monopolistliqqa iriskan - mon macburiy
talaplar ham salomnar allah qusqanga turu kilmay;
bigrak ta sovet zamanonda barca narsani
hokumat planlagan! amma hazir da ali mon
hal kup-koclo, hatta, agar doros bulsa, oynon planono
da hokumat tozoy bugay,
ham tagon bir misal
kisi sanono ham yort haywanlaro,
usumluklarnon sanono isapka aluw,
allah tiksiruwno tiygan,
a hokumat tiksira. "mon tiksiruwga cutlanmay-
sanalmay" diyuwga
tiksiruw on kisinin uz tilagindan basqa bir bilgirtmaska
haqo bulgan maglumatono urlaw.
"urus cirkawu" da san aluwga qarsu bugay.
"san aluw sorawonga cawap birmaska haqo bar kisinin"
diyp aytkan iydi bir cirkaw ahili,
hokumat "aldap-yoldap" haluqno san aluga
kundura bugay t.v., gacitlar bilan:
"cawap birmaska haqogoz bar" diyp aytmaylar bit,
"haqogoz yuq" diyp ta aytmaylar.
mon "mosennik" usul bilan haloqno
maglumatono ayttirtiruw tiksiruw bulup ciga ic indi.
on hokumat narsani planlamaqco bula
iykan?, cinlap ta on uzunu allah urununga quya bugay!,
on uzunga bir narsa osamasa onno uzgartirga haqo
bar diyp sanay-cutlaymo iykan ni?. balki on
hokumattago kisilar mon maglumatno bilip bir
haloqtan konlasir?, balki maskaw halqo basqa
sahar ya awol halqondan konlasir {ya iysa} urus halqo
basqa haloqtan konlasir?. ällä on hokumat
mon maglumatno kompyuterga kirtip kilacakni isaplaw
bilan sogollanadir?, mon kurazacilikka ohsagan narsa
bulup ciga tugulmo soñ?, balki onday is israftir da.
kompyuter bilan kilacaktagi politikadagi, camgiyattagi
halni yaki sugusnon nicik baracagono
isaplaw bilan sogollanuwcolar bar, "yunuy tehnik"
jurnalonda yazolgan iydi, ham ali monday isaplaw turunda
bir fantastika hikayaso uquganom bar, ayzek azimov
yazgan, "era ustanovleniya" diyp atala bugay, oc
kitaptan tora iydi.
mon kisilarnin usumluk ham mallarono sanaw
onnon malono sanaw ic indi, kisinin scotondago
aqcano tiksiruw sikilli, bank scotondago aqcano
tiksirmaylardir bit, awol kisisinin da scotono tiksirmaylar,
amma bit onnon bankta bir tiyini da bulmasqa momkin,
bar malo uz hucalogo-yorto-qaralto-quraso-baqcaso-cirinda.
amma cinnan da aqca usumluklar-mallar hatli mohim narsa tugul >>.
ni ocon san aluwga qarsoloq -
balki hokumat bir narsani uzgartirga tilar
a qayso malnon qayda yasawonga boton
kisi da riza, ham mon urnasuw, kisinin qayda
narsa usturuwu dorostor, a hokumat sovet
zamanondago sikilli 'plan' bilan, haqsoz,
onlarno uzgartmakci bulur, doros urnasuwno
bozop ziyan kiltirir?.

kup kina sovet zamano kisilari
"sovet zamanonda tormos
yahsolanop kitti,
revolutsiya yasap yarlolar
baylarnon milkini talap alop
dawlatniki iytkannar"
diyganrak fikir ayta bugay,
ul zaman, revolutsiyadan
songo zamannar
neft-mazarlarno kubrak
qullana baslaw
bilan turu kilgan,
songa kura, minnin ca,
monda qaysosonon ta'siri
zurraq bulgandor tormos siyfatonga,
ayororloq tugul.

"tatarstan yaslari" 2006, 20nci iyun, 1nci bit, "san",
"bala tabuwcolarga 10000 sum".
ana kisiga 250000 sum aqca biruw
turunda.
uruslarda niciktir, tatar halqonda
"patriyarhat" bugay, ham mosolmannarda
da sondayraq.
min "semya-ga'ilanin top "kotuwco"so
ir kisi" diygan fikir bilan kilisam.
ir kisi bala tuwdormay bit, ul bala
tuwdoruw urunonga turu kiluwco
salat qaygador barador: aqolga,
harakatcanlikka, uzgaruwcanlik-{uzgara aluwcanliq}qa,
kocka, >>, conki sonday hadis bar bit:
mohammad s.a.g.h.w.s. aytkan "haton-qiz
qabirga sikilli, turaytmaqco bulsan sina" diyp.
kim haton ala, kim ga'ila qora - ir kisi,
kimnin initsiyativaso.
ni ocon aqca aniy kisiga gina birila?
atiy kisi da atiy kisi bit!, "roditel"
urus ca "tuwduruwco" yagni "bala tabuwco" bit!
sonlay iytip, mon hic gadil zakon tugul,
"matriyarhat"tor mon.
kim haton ala, kim ga'ila qora - ir kisi,
kimnin initsiyativaso.
amma oylaniniz diyp kisinin uzunga da aytkan,
amma camgiyatka qarata da aytkan "uzunuznun
aranozdago kisilarni oylandiriniz", ham huca kisiga
qollarono oylandirirga da aytkan bugay. sonlay
iytip initsiyativa camgiyatta da bulup ciga.
amma
aytirga kirak,
cinlap ta {bu kongo}-{mon zamango}
ir kisilarnin kup isirikligi bilan hokumatno anlarga
bula, ikinci yaqtan, monday gonahlarno balki soylaysi
tuguldur, aytmay ca qaldorow dorostor, 'gonahno
soylamaska' diygan hadis isitkan bar.
"uruslarda niciktir, tatar halqonda
"patriyarhat" bugay, ham mosolmannarda
da sondayraq.
...
sonlay iytip, mon hic gadil zakon tugul,
"matriyarhat"tor mon."
diyp yazgan iydim, "patriarhat",
"matriarhat" terminnarono sayartop
qina qullandom, onlar konkret-togal
termin tugel, cagistirmaca.

"t.ya", 2006, 20nci iyun, 1nci bit, "saro kepkalolarno kotonoz":
"... kursulariniznin yaki basqalarnon baylogono
siz bila almayacaqsoz diyp isandira. sulay bulgac,
siyirinizni yaki kacanizni partizannarca urmanda qacorop
totuwnon kiragi yuq.".
saq qatam! minnin sikilli kisiga, yagni "allah tiksiruwno
tiygan." diyp biluwco kisiga qarata aytila iykan, "minni
angraga cutlaylar." diyp qabul iyta alam, ham "imansozga
cutlaylar." ham "basqalarno da sonlay cutlaylar." diyip!
suz unayindan,
mon "t. ya."lar
"biz hokumat gaciti tugul,
uz aqcabizga kon kurabiz" diyp yazalar iydi,
mon san aluw buyun ca
ondaw-agitatsiya da uzlarininki mi iykan ni?
hokumat yazuwlarono yazorga macbur
iykanlar, hic yugunda kursatirga kiraktir
"mon - hokumat yazuwu." diyp!, conki
bit onlarno kisi, masalan min,
"baysiz." diyp uylay.

tarihiy >>.

aqcalata yardamnar da deformatsiya
bulurga momkindir, yaki
kirisin ca deformatsiyanin ziyanono tigizlaw,
masalan, aqcasoz kisilarga sotsiyal yardam iyta hokumat,
amma uzu uk "ribacoloq"no rohsat iyta, a on "ribacoloq"
son kisilarni aqcasoz qaldora >>.

"zakonnar "gibkiy" bulurga tiyis yagni "grubiy",
"balta bilan yasalgan" tugul, yagni momkin
qadar doros, ideal zakonga yararga, turu kilirga,
yaqonlasorga tiyis, agar doros tugul zakon
qatgiy utala iykan, on ziyan kildira.", >>d.

hazirgi bizdagi diplom turundago zakonnarno
sugup yazgan yazma >>d.

sssr zakonnaro bilan islamno bir az cagistiruw >>.