http://tugan-tel.at.tt/forum
Э tuрan tel
Tatar tele turэnda sдxifд YBS Ezlдw Soсрэlar Дрzдlдr Tцrkemnдr Terkдlь
Юдxesnдmд Юдxsi xatlanэ tikюer subTrail Kerь
--------------------------------------------------------------------------------
Unэnзэ suzэq
Bдxдslдr -> Рцmьmi bдxдs
Uzрan cep :: Kilдse cep
Yazрan Xдbдr
al Beri
Terkдlь: 30 Apr 2003 23:36
Xдbдr: 702
Qaydan: Cir цste
Qaldэrdэ: 06 May 2003 15:48 Baюlэq: Unэnзэ suzэq
--------------------------------------------------------------------------------
Tatar suzэqlarэ, sxem belдn birgдndд, kilдsenзд yatalar:
Niзek yaxюэ belдbez, tatar suzэq awazlar parlap yцrilдr:
[д]-[a], [ц]-[o], [ь]-[u], [e]-[э], [i]-[?], дmma [i] sэсar qaldэ niюlдpter. Niюlдp alay qaldэ, bilgele, urэs дlifbada aсa xдref tabэlmadэ. Qayber cirdд ul "i" itep bilgelдde, д baюqa cirlдrdд "эy" yazэlэp.
Юul awaznэ telebezdд ezlдsдk, tabarрa bula, ul quюma, tamэr hдm рдrдp sьzlдrdд yцri, anэс дyteleюen [эy] diftong dip atarрa bula:
-mi/mн (-mэy urэna): kitmi/qalmн
-meni/-mэnн (-mэni urэna): kitmimeni/qalmнmэnн
cн, sн, рнnwar, xoquqн, xaqнqн, tarнxн, нqtнsadн, sнfat…
Centeklдprдk ezlдp tikюersдk, xayran sьzlдr hдm quюmalar tabэlэr.
Bu awaznэ bez ayэrэm xдref belдn yazuэbэzda bilgelдp torsaq, kьp problemnar зiзelд, yazuэbэz, singarmonizmрa nigezlдnep, taрэn da ciсelrдk bulэr. Yazu qaрidдlдrneс yartэsэn taюlarрa bulэr.
Цskд men
Юamil
Эdдrдзe
Terkдlь: 01 May 2003 09:49
Xдbдr: 373
Qaydan: Qazan
Qaldэrdэ: 13 May 2003 18:03 Baюlэq: П yд dд М unэnзэ suzэq цзen?
--------------------------------------------------------------------------------
П / М mэ yazu turэnda bдxдsne юartlatэrрa kirдk, П yazsaс, зэnnan da
neзkдlek telgд kilд
---lirik kiteю---
Qayber sьzlдrdд (ink`ar, pl`aj, val`ut) aldanрэ tartэqnэ neзkдlдtkдn, annarэ
kilgдn suzэqnэ qalэn qaldэrрan hдmzдne suzэq цstenд yazu uсaylэ bulэr ide,
sanaq, mдsдlдn, ьze bolay eюli, hдmzд belдn suzэq arasэnda buюlэq quymasaс -
iсkаr, plаj, valщt
dimдk, qaytabэz, `э (м) xдrefen rezerfta qaldэrэrрa kirдk, minemзд. Ul
agent (ag`эnt -> agмnt) sьze цзen yaraqlэ bulэr ide, mдsдlдn.
Юul sдbдple М nэс "bulmм" sьzendд qullanudan tuqtap, Э hдm П belдn sorawnэ
зiюik.
Эсqпlabп tдqdim bar: Э nэ bulmi, bara mэni sьzlдrendд qullanэp; П ne kпtap,
дlпfba, tпle, пkдn sьzlдrendд qullanэrрa
Юul fikerem. Kire qaрular?
_________________
Nдrsд sine alрa alэp bara?
Uylap qara, uylap qara (Э tuрa-an tel!)
Nдrsд bezgд yдrdдm itд? Д?
(Э_ ma~matu~ur tel)
© Barda RAP cэrзэlarэ
Цskд men
Юamil
Эdдrдзe
Terkдlь: 01 May 2003 09:49
Xдbдr: 373
Qaydan: Qazan
Qaldэrdэ: 14 May 2003 19:49 Baюlэq:
--------------------------------------------------------------------------------
Tatarзada tцp latпn дlifbasэnda bulmaрan 9 "xдrдkдle" (noqta-qoyrэqlэ) xдref bar:
Д Ц Ь Ю З Р С I П.
alarnэ ьzendд totqan юдkelne (юriftnэ) www.tugan-tel.at.tt sдxifдsendд (saytэnda) suэrэp (download) sanaqqa (computerрa) quyэp tulэxaqlэ tatar klaviatur xдreflдmдsen (раскладка) qullanэrрa. <<П xдrefe belдn дle problemnar>>
ikenзe yul - sanaqta юundп mцmkinlek bulsa, Д, Ц, Ь, П, С xдreflдren
Shift + '' annarэ A, O, U, I xдrefen (Shift + ~ annarэ N xдrefen)
"Ю"nэ "Sh" kebek; "З"nэ "Ch" kebek; "Р"nэ "Gh" kebek; э xдrefen zur i - I belдn kьrsдtergд.
ber uсaydan (by the way), Kesдfonnarda (cellular phones) Д, Ц, Ь, С, З, Ю(dollar bilgese aюa - $), П(ike noqta urэnэna gorizontal` tayaq), I(i nэ zur юдkeldд yazэp) xдreflдren sms xдbдrlдrenд kertergд bula. Р xдrefe genд qala.
www.tugan-tel.at.tt/forum bдxдsendд(спор, forum) bu temрa kьbrдk nдrsд taba alasэz. Зэn TATAR sдxifдsene rдxim. << Not for dogs and cyrillic-writing people >>
_________________
Nдrsд sine alрa alэp bara?
Uylap qara, uylap qara (Э tuрa-an tel!)
Nдrsд bezgд yдrdдm itд? Д?
(Э_ ma~matu~ur tel)
© Barda RAP cэrзэlarэ
Цskд men
al Beri
Terkдlь: 30 Apr 2003 23:36
Xдbдr: 702
Qaydan: Cir цste
Qaldэrdэ: 14 May 2003 19:51 Baюlэq:
--------------------------------------------------------------------------------
Hдmzдle xдreflдr turэnda kileюдm, дmma ьzenздle дyteleю kьrsдtь цзen genд, dimдk xдref ьze ьzgдrelmiзд qalэrрa tieю.
i'nэс neзkдsen п itep kьrsдtь – matur fiker, дmma tormэюqa qarюэ kilд, teknik problemnar юaqtн arta, tцrki дlifbalar belдn kileюmi, yazuda caysэz, uсaylэq kimi… Yuq, minemзд alay eюlдrgд yaramн, юul awaz цзen «i»nэn berдr tцren bibergд kirдk, дmma п xдref dд kileюmi, neзkдlekne bilgeli (min beraz yazэp qaradэm anэс belдn). Minemзд i'nэс qalэnэ aсa bik oxюaю bulэrрa tieю hдm uqэlэrрa ciсel, н'dan kьberдk kileюkдneс tapmadэm.
Цskд men
Юamil
Эdдrдзe
Terkдlь: 01 May 2003 09:49
Xдbдr: 373
Qaydan: Qazan
Qaldэrdэ: 14 May 2003 20:56 Baюlэq:
--------------------------------------------------------------------------------
н
юulay bulsa, anэ niзek yazarрa? Min elek suэrрan юдkeldд (юriftta) ul yuq, д Ёi, `i kebek anэс yazэlэюэn belmim. Sin bu юдkelne ьzeс yasadэсmэ дllд ul rдsmi ber юдkel, xцkьmдt tarafэnnan зэрarэlрan?
_________________
Nдrsд sine alрa alэp bara?
Uylap qara, uylap qara (Э tuрa-an tel!)
Nдrsд bezgд yдrdдm itд? Д?
(Э_ ma~matu~ur tel)
© Barda RAP cэrзэlarэ
Цskд men
al Beri
Terkдlь: 30 Apr 2003 23:36
Xдbдr: 702
Qaydan: Cir цste
Qaldэrdэ: 15 May 2003 16:09 Baюlэq:
--------------------------------------------------------------------------------
Nindi юдkel turэnda дytдseс sin? Tatarlaюtэru bitendдgeme? Alar дlbдttд xцkьmдt tarafэnnan зэрarэlрan, xцkьmдtneс iseme – Microsoft. Юular OfficeXP/WindowsXP belдn tarala hдm urэslamadaрэ xдreflдrne kьrsдtь цзen genд kirдkle. Latнnlamadaрэ xдreflдr цзen alar kirдksez!
«н» xдrefe «Tatar IT» isemle tцylдmдdд (keyboard layout) bulэrрa tieю, min anэ tege yэldan uq [q] tцymд astэnda kertep qaldэrdэm ([`] belдn kertдse).
Kesдfon turэnda. Min kilдsenзд almaюtэram: ю-sh; р-gh; э-i. Bu «э» xдrefne "1" belдn dд kьrsдtergд bulд, дmma «i» belдn miсa kьberдk oюн, yanэnda torрan "a,o,u,q" xдreflдr "i–э" xдreflдrne ayэrэrрa ciсel itдlдr: qaytti, yillar… Д «н» xдrefne "iy" belдn kьrsдtergд caylэ: uyliy, qaziy, qaytmiy.
Цskд men
Юamil
Эdдrдзe
Terkдlь: 01 May 2003 09:49
Xдbдr: 373
Qaydan: Qazan
Qaldэrdэ: 15 May 2003 21:37 Baюlэq:
--------------------------------------------------------------------------------
Kesдfon turэnda sцylдюsдk, Н xдrefen turэdan espanзadaрэ м xдrefe belдn birergд bula, minem kesдfonda, mдsдlдn, ul bar. I nэ зэnnan da 1 belдn, д Ю nэ dollar bilgese ($) belдn yarн, З xдrefe dд kesдfonnarda bar. Р рэna qala, ul юulqдdдr prнnsнpial` tьgel dд, G yд Gh yazarрa bula.
_________________
Nдrsд sine alрa alэp bara?
Uylap qara, uylap qara (Э tuрa-an tel!)
Nдrsд bezgд yдrdдm itд? Д?
(Э_ ma~matu~ur tel)
© Barda RAP cэrзэlarэ
Цskд men
al Beri
Terkдlь: 30 Apr 2003 23:36
Xдbдr: 702
Qaydan: Cir цste
Qaldэrdэ: 31 Yьl 2004 15:31 Baюlэq:
--------------------------------------------------------------------------------
Tцreklдr Эngliz telendд sцylдюьзelдrenд [э] awazэn niзek aсlatalar?
Mнsal itep "number" sьzen kiterepme?
Tatarзada цstдmд aсlatma birergд turэ kilд. Minemзд н/i, e/э awazlarэnэ bolay aсlatэrрa bula:
н/i – qэzqa дytelд.
e/э – taрэn da tarraq дytelд torрan awazlarnэ bilgelilдr, wд sьz eзendд qay зaq sizelmi dд (Рдrдpдlifle yazuda yazэlmadэ)
н – [н] – this
i – [i] – kiss
э – [э] – number, button
e – [п] – middle/middel
_________________
Cir tetrдtkдn Tatar irlдre,
Kemgд qaldэrdэрэz illдrne?!
Цskд men
nS
Terkдlь: 05 Feb 2004 11:26
Xдbдr: 218
Qaydan: Ankara
Qaldэrdэ: 01 Sen 2004 13:05 Baюlэq:
--------------------------------------------------------------------------------
sдlдmnдr albert,
Quote:
Tцreklдr Эngliz telendд sцylдюьзelдrenд [э] awazэn niзek aсlatalar?
Mнsal itep "number" sьzen kiterepme?
"y" xдrefe belдn, bulэr. mдs. "qyrgyz"
_________________
dьnya benim
Цskд men
nS
Terkдlь: 05 Feb 2004 11:26
Xдbдr: 218
Qaydan: Ankara
Qaldэrdэ: 01 Sen 2004 13:39 Baюlэq:
--------------------------------------------------------------------------------
deonixdesign.com
>
> Login: pblack
> Pass: fugazi
> -----------------------
> Login: amdxp
> Pass: 4894
> -----------------------
> Login: jcann
> Pass: logos
_________________
dьnya benim
Цskд men
Untifler
Qunaq
Qaldэrdэ: 03 Sen 2004 20:13 Baюlэq:
--------------------------------------------------------------------------------
Fikerem:
д - ae
ц - oe
ь - ue
э - ee
н - ei
Цskд men
al Beri
Terkдlь: 30 Apr 2003 23:36
Xдbдr: 702
Qaydan: Cir цste
Qaldэrdэ: 02 Apr 2005 06:41 Baюlэq:
--------------------------------------------------------------------------------
Yalрэюmasam, 1920. yэldan soс telebezgд [ i] awazэ niзekter kertelgдn bulрan bпnпmзд. Nдy bulэp зэрa soс: Рдlimcan Эbrahim'ov ta, Qayum Nasнrн da urэslar belдn bдyle ide. Qayum Nasнrн urэs poplarnэ Tьrki telenд uqэtqan, annarэ юul цyrдngдn зuqэnmэюlar Tьrki telen cirle sцylдmnдrgд bьlь eюendд qatnaюqannar. Nasнrн da, Эbrahimov ta «Tatar tele» diьne kerkдnnдr. Sovet zamanэ baюlanрaз, mцstдqil «Tatar tele»n uylap зэрarрan Эbrahimov [дy/ay/п] awazlarэ urэnэna [i/н] awazlarэ arqэlэ yazu tдrtiben kertep betergдn, yдрni rдsmilдюterep betergдn, kьp quюэmзalar taюlaрan, зэn дdдbi Tьrki telen «Эske Tatar tele» dдp atay baюlaрan.
Min dд, telebezdд 10 suzэq bar diep yalрэюa idem, юul Nasнrн sьzlдrenд artэq нxtнbar birep.
Tьrki telendд 8 suzэq bar: a/д, э/п, o/ц, u/ь
Yэю oзraюэla torрan almaюэnular: д ‹–› п ‹–› ц ‹–› ь
i/н xдreflдre isд, alar Рдrдp/Farsн sьzlдrendд genд kirдk/kдrдk. Qazanlэlardan tэю, bдk neзkд bulрan [ i] awazэn baюqa Tьrkilдr qullanmay.
_________________
Cir tetrдtkдn Tatar irlдre,
Kemgд qaldэrdэрэz illдrne?!
Цskд men
Юamil
Эdдrдзe
Terkдlь: 01 May 2003 09:49
Xдbдr: 373
Qaydan: Qazan
Qaldэrdэ: 02 Apr 2005 10:46 Baюlэq:
--------------------------------------------------------------------------------
fikerem:
a -> a
д -> e
o, э -> o
ц, e -> i
u -> ow
ь -> ew
н -> oj
i -> ij
Эj towрan til, Ij matowr tel, etkem-enkemniс tili.
Donjada kiwp nerse bildim sijn towрan til arqolo.
Эjс ilik bou til bilen enkem bijюikte kijlegen,
Annaro, tinner boujo ebkem xijkeje sijlegen.
* baюqortlar moсa oxюaю yazalar: языу, укыу, eьz'em (ьzem)..
yд, i-н-u-ь xдreflдren yuqqa зэрarsaq, bolay yazu da mцmkin:
Эy touрan til, Iy matour tel, etkem-enkemniс tili
Donyada kiup nerse bildim siyn touрan til arqolo.
Эyс ilik bu til bilen enkem biyюikte kiylegen,
Annaro, tinner bouyo ebkem xiykeye siylegen
bolay umlautlardan da qotэlэp bula
_________________
Nдrsд sine alрa alэp bara?
Uylap qara, uylap qara (Э tuрa-an tel!)
Nдrsд bezgд yдrdдm itд? Д?
(Э_ ma~matu~ur tel)
© Barda RAP cэrзэlarэ
Цskд men
al Beri
Terkдlь: 30 Apr 2003 23:36
Xдbдr: 702
Qaydan: Cir цste
Qaldэrdэ: 02 Apr 2005 12:34 Baюlэq:
--------------------------------------------------------------------------------
bпnпmзд, 1920. yэlda, urэs doюmannar bпrlдn пlпmtдdд bulрan Эbrahim'ov tarafэnnan uylap зэрarэlрan mцstдqil Tatar tпlпnпс kдlдздge yuq, wд anэс цзцn yaсa дlifbanэс da kдlдздge юulay uq yuq. Qэrэq tцrlц mцstдqпl “Tцrki tпllдr” yasawnэс bпr gпnд maqsatэ buldэ, Tьrki tпlпn kдsпp/turap bпtпrьw.
Дytkдnпmзд, Ortaq Tьrki tпlпndд [a/д, э/п, o/ц, u/ь] awazlarэ bar.
Tatarзada:
[ay/дy] awazlarэ «i» xдrпfп aюa yazэla;
[п] awazэ – «e» aюa
[ц] awazэ – «e» aюa
Tьrпkздdд:
[п] awazэ – «i» aюa
[д] awazэ – «e» aюa
Рasэr пlпk qullannayрan Дdдbi Tьrki tпlпnпс qaldэqlarэ Зallэ-Ufa arasэnda tabэp bula. Tьrki tпlпn Qazanda ьzпnзд bozрannar, Uralda yдюдwзп Baюqortlar ьzпnзд.
Bпn bo fikпrgд эюanam, bпzgд aralaюu цзцn, рasэr пlпk qullanayрan Ortaq Tьrпkзд kдrдk, bдk uсay tдrtпp bпrlдn, bдk mantнqlэ, bдk yпспl. Дlifba turэnda bдxдslдюmдk mцmkпn дlbдttд, зцnkп «e,i» xдrпflдrп qullanэlmay qala юu зaqta.
Yaсрэraw buyэnзa yazэlрan ьrnдk:
bпn – bпz
sпn - sпz
ol - ollar
bo, bosэ, bolar, bonda, bolay
юu, юusэ, юular, юunda, юulay
tпgп, tпgпsп, tпgпlдr, tпgпndд, tпgпlдy
qay, qaysэ, qaysэsэ, qaysэlar, qaysэnda, qaysэlay
ol bпl-дy — ol bпl-пr
bпm bпl-дy-пm — bпn bпl-пr-пm
bпn bar-ay-эm — bпz bar-ay-bэz
bпn balqэ-(a)y-эm — balqэ-(a)y-bэz
Bo yasalma sцylдm bпrlдn teknik qullanmalar yazmaq mцmkпn. Юu зaqta ol Tatar, Tьrпk, Дzпri, Цzbдk, Tьrпmдn, Baюqort цзцn aсlaюэrlэq bulэr. Эnglizздdдn qэrэq Tьrki sцylдmgд tдrcпmд yasamaq urэnэna, Ortaq Tьrkздgд gпnд bпr mдrtдbд tдrcпmд дtь kьpkд yпспlrдk.
_________________
Cir tetrдtkдn Tatar irlдre,
Kemgд qaldэrdэрэz illдrne?!
Цskд men
Юamil
Эdдrдзe
Terkдlь: 01 May 2003 09:49
Xдbдr: 373
Qaydan: Qazan
Qaldэrdэ: 02 Apr 2005 19:55 Baюlэq:
--------------------------------------------------------------------------------
hmm... дlifba alэюtэru юulkileю qarюэ qaрэlsa - imeю цyrдnд almнbэz, qatlawlэ, aqзa buюqa tuzdэru, TELNE nindi dд bulsa dдrдcдdд ьzgдrtь nik berkem tarafэnnan xuplanэr dip uylнsэсmэ?
hmm... eliyfba aloshtorou shul kiylish qarsho qagholsa - iymish iyrene almoyboz, qatlawlo, aqca boushqa touzdorou, TILNI niyndiy de boulsa derecede iuzgertiu niyk birkim tarafonnan xouplanor diyp ouyloysongmo?
_________________
Nдrsд sine alрa alэp bara?
Uylap qara, uylap qara (Э tuрa-an tel!)
Nдrsд bezgд yдrdдm itд? Д?
(Э_ ma~matu~ur tel)
© Barda RAP cэrзэlarэ
Цskд men
al Beri
Terkдlь: 30 Apr 2003 23:36
Xдbдr: 702
Qaydan: Cir цste
Qaldэrdэ: 02 Apr 2005 21:32 Baюlэq:
--------------------------------------------------------------------------------
Юamil, sпn dцrцs aсlamaрansэс bпnп.
Bugцngд qullanэюta yцrдy torрan sцylдmnдrnп “qazэp зэрэp”, ollarda пlпkkп Tьrki tпlпndдn qalрan ortaq asэllarэn cэyэp-totaюtэrэp, alэnрan зьplдrnп taюlap, bпr bпrsп bпrlдn aralaюmaq mцmkin bulu цзцn, Ortaq Tьrki sцylдmпn buldэru – bolar bпnпm цзцn bдk qэzэq mдs'дlд bulэp kьrпnд. Ol bдk tabэюlэ da bula'la. Bдk tпlпsпс дkдn, olnэ Tьrkilдr цзцn maxsus Esperanto dдp atay alasэс.
Mдsдlдn: Tьrkздdд sьzlдr [m] bпrlдn baюlanay almay. Xдzпr дsд, min, bдn, bпz, mпz wд taрэn дllд nдylдr gпnд qullanэlmay.
Tatarзada: «sora – ul sorн» yazaybэz. Tьrkзede: «sora - o sorэyor» kпbпk. Ortaq Tьrkздdд дsд, olnэ «sora – ol soray» yazmaq mцmkцn, yдрnп «sora+(a)y» дtпp.
tt:kil - kilд; tr:gel - geliyor; tu:kдl - kдlдy
tt:aюнsэ kilд – tu:aюaysэ kдlдy
kьp ьrnдklдr kдtдrпrgд bula.
Xдzпrgп sцylдmnпrnп ьzrgдrtь turэnda bonda sьz dд barmay.
1920. yэlda зuqэnmэюlar Tatar xalqэnэс bцtцn zэyallэlarnэ qэrэp bпtпrgдnlдr dдyдrlпk, юulрa sдbдblп yaсa Tatar tпlпn kпrtmдk cпспl buldэ.
Bugцngд, Tьrkilдrnпс kьbпsп bпr bпrsп bпrlдn зuqэnmэю tпlпndд aralaюay. Oyat дз ol! Bпn Tьrk kпюп, bпnпm цзцn kдс alan kдrдk, bпnпm цзцn 8 milionlэ Tьrki-Tatar xalqэ bдk дz, зцnkп ollarnэс yartэsэ ana tпlпn bцtцnlдy dд bпlmдy. Ortaq Tьrkзд bпzgд 80 mln Дzпri, 80 mln Tцrпk wд baюqa Tцrki xalэqlardan 80 mln kпюп bпrlдn sцylдюпrgд mцmkпnlпk tudэray.
Дс kпзkпnдsп qaldэ, Ortaq Tьrkздnп qazэp зэрaru
_________________
Cir tetrдtkдn Tatar irlдre,
Kemgд qaldэrdэрэz illдrne?!
Цskд men
Юamil
Эdдrдзe
Terkдlь: 01 May 2003 09:49
Xдbдr: 373
Qaydan: Qazan
Qaldэrdэ: 04 Apr 2005 17:23 Baюlэq:
--------------------------------------------------------------------------------
Albert. Tцrki telneс berdдm hдm bertцrle buluэ barэbэz цзen dд tabэюlэ bulэr ide, юiksez. lдkin "Tatar" bulэp oyэюqan hдm ьzen Tatar ataрan, Tatarзa sцylдюkдn xalэq-millдtne niзek Рцmьmtцrki dip yasнq ikдn?
Minemзд, berlдюterь, рцmьmilдюterь yulэnda iс yuрarэ maqsat - Tцrle tцbдktд yдюдgдn Tatarnэ (Qэrэmlэ Tatarnэ almнзa), Baюqortnэ kьmдk telle yasap, kьmдk дlifba citeюterь. Tцreklдrdдn isд bez tel mдs'дlдsendд kьpkд yэraq torabэz hдm bernindi dд дlifba ьzgдrtьlдre bezne tцreklдr belдn kьrenerlek зamada yaqэnlaюtэra almas.
_________________
Nдrsд sine alрa alэp bara?
Uylap qara, uylap qara (Э tuрa-an tel!)
Nдrsд bezgд yдrdдm itд? Д?
(Э_ ma~matu~ur tel)
© Barda RAP cэrзэlarэ
Цskд men
Vaner Alper
Terkдlь: 24 Sen 2003 12:46
Xдbдr: 54
Qaydan: Zьrih / Эsviзre
Qaldэrdэ: 04 Apr 2005 19:17 Baюlэq: ortaq tel turinda
--------------------------------------------------------------------------------
Ortaq tel turэnda min dд kьp uyladэm. Tцrle qiэnlэklar bar.
Tцrkiд’dд belд baюqa baюqa юiveler bar, amma yazэ tele ber taрnд:
Yazэlэ Tьrkзe geleceрim geleceksin gelecek
Trakya gelcem gelcen gelcek
Эstanbul gelicem geliceksin gelicek
Doрu gelecem gelecen geleceh / gelвcah
Yazэlэ Tьrkзe geliyorum geliyorsun geliyor
Trakya gelyom gelyon gelyo
Эstanbul geliyorum geliyosun geliyo
Doрu geliyem gelisen geli
Karadeniz geleyrum / celeyrum geleysun / celeysun geley /celey
Yazэlэ Tьrkзe Bakэyorum, bakэyorsun, bakэyor
Trakya bakэyom, bakэyon, bakэyo
Эstanbul bakэyorum, bakэyosun, bakэyo
Doрu bahiyem, bahisen, bahi
Karadeniz pakaрyum, pakaysun, pakay
Yazэlэ Tьrkзe Benim Senin Onun
Эstanbul benim senin onun
Doрu menim senin onin
Karadeniz penum senun onun
Yazэlэ Tьrkзe Bana Sana Ona
Эstanbul bana sana ona
Doрu mene sene ona
Karadeniz penв sena ona
Bu юevдlдr beraz farklэ bula alэr, yazэlэ mдten yuq, televizyonda radyoda дюettem.
Doрu (kцnзэkэюэ) menim ana-baba telem. Van юдhrendд munday sцylдюдlдr.
Bunlar ber sьznьn farqlэ дyteleюlдre. Farqlэ юдxerlдrdд ber anlam цзen farqlэ sьzlдr dд bar.
Minem Van’dage sьlyaрlдm (akrabalar, teyze dayэ ..) farqlэ sьzlдr qullana:
Armut: ahlat
Erik: alo
Kuru ьzьm: tэsmэs
Kedi: piюik / piюo
Anne: bibi
Gцtьr- (v) apar-
Yьz uz
Gцmlek kцyneh
Van юдxдre tele Эstanbul telendдn bik farqlэ, lдakin Tцrkiд’dд tel tugel, юevд dд tugel. Normal Tцrдkздdдn sanэla. 500.000 keюe bu tele qullana, amma yazэ цзen ortaq (Tцrkiд’dдki ortaq) yazэ telene qullana. Dдmдk ki ortaq yazэ tele цзen ortaq sцylдюь tele kirдkle tugel.
Tцrkiд, Tatarstan, Qazakstan’da qullanэlрan Tцrдkзд farqlэ дyteleюle, (xatta farqlэ sьzle) bulsa da ortaq yaza tele bulduru mцmken bulsa kirдk dip uylayэm. Amma monэn цзen dдwlдt seyasasэ (poletekasэ) kirдkle tugel me?
Mдsдla Tцrkiд’dд Tьrk Dil Kurumu dip tдюkelat bar. Yana sьzlдr цзen sьz ezlдgдndд elek Tцrki tellernen sьzlerne sэnaya. Tцrдkзд’dд dьюьn-mek bar Эng. Think (v), Tatar telendд uylaw bar. Tцrkiд’dд uy, uyla sьznь yuq. Amma Kamuyou dip yana sьz yasadэlar, public opinion mдnaрsэnda. Oy vermek (Эng to vote), halk oylamasэ (Эng referendum), oy hakkэ (right to vote) sьzlдre yana sьzlдr. Bogenke Tцrkiд Tatarstan tellere iskesendдn daрэn da yaqэn dip uylayэm. Ziyaрlэlar цзen uy/uylaw da kьb эraq (ozaq) sьz tugel.
Цskд men
al Beri
Terkдlь: 30 Apr 2003 23:36
Xдbдr: 702
Qaydan: Cir цste
Qaldэrdэ: 06 Apr 2005 06:53 Baюlэq:
--------------------------------------------------------------------------------
Vaner Alper yaza:
Tцrkiд, Tatarstan, Qazakstan’da qullanэlрan Tцrдkзд farqlэ дyteleюle, (xatta farqlэ sьzle) bulsa da ortaq yaza tele bulduru mцmken bulsa kirдk dip uylayэm. Amma monэn цзen dдwlдt seyasasэ (poletekasэ) kirдkle tugel me?
Tulэsэnзa kileюдm. Cirle sцylдm/дyteleюlдr bulрaз bulsэnnar inde, дmma ortaq yazu tele dд bulэrрa tдyeю. Bonэ цзen dдwlдt sдyдsдte genд tьgel, bonda baю ta bulэrрa tдyeю. Nдy inde, рasэr elek ber bersen rдxдtlдnep uqэp tora idek, xдzer isд barэbэz da keзe genд ьz mцstдqil kьllдrdд utэrabэz. Kцlke iз bu.
_________________
Cir tetrдtkдn Tatar irlдre,
Kemgд qaldэrdэрэz illдrne?!
Цskд men
Soсрэ xдbдrlдrne kьrsдt: bцtenesen1 kцnlek1 atnalэq2 atnalэq1 aylэq3 aylэq6 aylэq1 yэllэq iskesennдn baюlapyaсasэnnan baюlap
Bдxдslдr -> Рцmьmi bдxдs Waqэt quюaрэ: GMT +3
1. bit (barэsэ: 1)
Эsem
Bдxдskд: [ saylнsэ ] Юaw-юu aralaюu----------------Tatar poзmaрэTaюqa basэlmaрan uy-fikerMдdдniдt«Tatar Dцnyasэ»TatNйt mдs'дlдlдre Telebez turэnda----------------Рцmьmi bдxдsSьzleklдr Tel wд Sanaq----------------Sдxifд ostasэSanaqnэ tatarlaюtэru «Azatlэq.org» sдxifдse----------------Mдqдlдlдr turэnda uylarRadнo eюlдw buyэnзa tдqdimnдr «Э tuрan tel» sдxifдse----------------Bдxдslek turэndaKitapxanдneс qunaq-kitabэ«Bezneс Tarнx» qunaq-kitabэ
Yaсa cep aзalasэс
Xдbдrgд cawap birдlдseс
Xдbдrne tцzдtдlmiseс
Xдbдrne salalmнsэс
Soraюtэruda tawэю birдlmiseс
Google'da kitapxдnд
...Bдxдslдr -> Рцmьmi bдxдs -> Unэnзэ suzэq
...Niзek yaxюэ belдbez, tatar suzэq awazlar parlap yцrilдr:
[д]-[a], [ц]-[o], [ь]-[u], [e]-[э], [i]-[?], дmma [i] sэсar qaldэ niюlдpter. Niюlдp alay qaldэ,
bilgele, urэs дlifbada aсa xдref tabэlmadэ. Qayber cirdд ul "i" itep bilgelдde, д baюqa
cirlдrdд "эy" yazэlэp. ...
"эy" nin uzunin siNari bar bit onnin: " пy"
...Юul awaznэ telebezdд ezlдsдk, tabarрa bula, ul quюma, tamэr hдm рдrдp sьzlдrdд yцri,
anэс дyteleюen [эy] diftong dip atarрa bula:
-mi/mн (-mэy urэna): kitmi/qalmн
-meni/-mэnн (-mэni urэna): kitmimeni/qalmнmэnн
cн, sн, рнnwar, xoquqн, xaqнqн, tarнxн, нqtнsadн, sнfat…
Centeklдprдk ezlдp tikюersдk, xayran sьzlдr hдm quюmalar tabэlэr. ...
" н" ni bir gina torlo iytip anlarga kirak (anlaysi idi, anlarga iydi).
bolay
1.<-mi/mн (-mэy urэna)>
2.<,-meni/-mэnн (-mэni urэna)>
iki torlo tugil.
ya on "qati i", ya on "эy". -monlar ikisi iki narsa.
ya on "qati i"+"y". -(yagni, oc variant, ocisi oc narsa)
ya on "nicka i"+"y". - hatta durtaw!
ya on " пy" - bishaw!
ya "i" - 6.
kitmпy, qalmэy (kitmay, qalmay).
kitamп ? , qalamэ ? .
[a-д] ,
[o-ц] ,
[u-ь] ,
[э-п] ,
["qati i"-"nicka i"] .
[эy-пy] iysa ayrim narsa. diftong. iki awaz.
...Bдxдslдr -> Рцmьmi bдxдs -> yaramay!
...Hдm qalэn alэnmalarda «н» qullanэrрa bula: maюнna, bнt… (min xдzer ьk alay yazam)
...Bдxдslдr -> Рцmьmi bдxдs -> Qazaq (Roman) translпteratsпa дlfдbeti
...Tatarзada un suzэq awaz bar:
[a-д] , [o-ц] , [u-ь] , [э-п] , [н-i]
...Bдxдslдr -> Рцmьmi bдxдs -> Qazaq (Roman) translпteratsпa дlfдbeti( -> 2nci bit)
...10 May 2004 17:05...Дe, uqэdэm, min aldanraq anda qullanэlрan дlifbaрa berniзд fikeremne yazdэm inde: ю-›з,
j-›c, w-›u(qayber cirlдrdд): jazw –› cazu. Minemзд Qazaqзada da «н» xдrefne qullanэrрa
faydalэ: Japoniyya –› Japonнa, tariyxiy –› tarнxн. Hдm minemзд «i/н» xдreflдrdдn soс «y»nэ
yazmнзa qaldэrэrрa bula, зцnki [i/н] awazlarэnda [y] awazэ bar inde.
...Bu awaznэ bez ayэrэm xдref belдn yazuэbэzda bilgelдp torsaq, kьp problemnar зiзelд,
yazuэbэz, singarmonizmрa nigezlдnep, taрэn da ciсelrдk bulэr. Yazu qaрidдlдrneс yartэsэn
taюlarрa bulэr.
qati i ham nicka i bar. "i"nin, yagni "nicka i" nin qalin sinari "qati i"
"i"nin, yagni "nicka i" nin qalin sinari "эy" da tugil,
"qati i"+"y" da tugil.
" н" ga (" н" ocon) alti magna qullanasin [sin]:
1. р(эy)nwar, s(эy)fat, xoquq(эy), xaq(эy)q(эy), iqtisad(эy), qalm(эy)
2. дn( пy), дt( пy), дb( пy), kitm( пy)
3. iqt(nicka(i))sadэy, kitmimпn(nicka(i)) yaki kitmпymпn(nicka(i)), qalmэymэn(nicka(i)),
3. b(nicka(i))t, t(nicka(i))r, k(nicka(i))t
4. (qalin(i))qtisadэy (yaki (qalin(i))qt(qalin(i))sadэy), maю(qalin(i))na,
4. b(qalin(i))t, t(qalin(i))r, k(qalin(i))t
5. Yapon(nicka(i)+y)a
6. tatarcalastirmayca aytkanda: him(qalin(i)+y)a, bar(qalin(i)+y), Yapon(qalin(i)+y)a
...yazuэbэz, singarmonizmрa nigezlдnep, taрэn da ciсelrдk bulэr. ...
sinharmonizm - ul harwaqit utala torgan aybir tugil.
dalil: misal: дnпy_bara, iqtisadэy_xдl. - yagni, rattan kiluci iki suznin birisi qalin,
birisi nicka ! monday ocraq bik yэю.
tagin misal: (qalin(i))qt(nicka(i))sadэy, qalmэymэ_n(nicka(i)) yaki qalmэymп_n(nicka(i)).
...Bдxдslдr -> Рцmьmi bдxдs -> yaramay!
...s.u. ... itьw –› itь (u/ь artэnnan W yazэlmн)
дdдbiy –› дdдbi (i/н artэnnan Y yazэlmн)
...Bдxдslдr -> Рцmьmi bдxдs -> Qazaq (Roman) translпteratsпa дlfдbeti
...1. Qazaqзada «i» artэnda [y] awazэ yazэda kьrsдtelд: «iy», Tatarзada isд kьrsдtelmi.
2. Qazaqзada «u» artэnda [w] awazэ yazэda kьrsдtelд: «uw», Tatarзada isд kьrsдtelmi. ...
"kommentariy":
on axrgi tartq (*) "y" ham "w" onlar bit "bar":
oconco zat tartim qusimcasi suzuq awazlarga "si" bulup ostala: "almasi".
a mon ocraq suz bortoklarinda "i" bulup, "kitabi" sikilli:
sabiyi, abiyi (,abisi, anisi, atisi), tapiye, abiyi, yoruwe, tabuwi.
birinci zatta da:
abiyim, aniyim, atiyim, tapiyim, yoruwim, tabuwum.
... [suz da yuq,] kilisham, " н "qullanuw yazuwni qsqarta.
amma qagidalarni qatlawlandira.
(*) a niga tartq diyp atala, masalan, qsq tugil?
...Bдxдslдr -> Рцmьmi bдxдs -> Unэnзэ suzэq
...Minemзд, berlдюterь, рцmьmilдюterь yulэnda iс yuрarэ maqsat
- Tцrle tцbдktд yдюдgдn Tatarnэ (Qэrэmlэ Tatarnэ almнзa),
Baюqortnэ kьmдk telle yasap, kьmдk дlifba citeюterь.
Tцreklдrdдn isд bez tel mдs'дlдsendд kьpkд yэraq torabэz ...
"onlay tugil on, monlay on":
"tatar dialekti" diyp cutlanila(hisaplana)(,dorosragi, atala, tagin
da dorosragi, ataldirtila) torgan tillarni ham "basqort
dialekti" diyp ataldirtila torgan tillarni <>, ham "qazaq dialektlari" diyp ataldirtila
torgan, ham "uzbak dialektlari"diyp ataldirtila torgan tillarni.
(qirgiz ham uygur - onlari bilan min tagin da azraq tanis)
on "dialektlar" - cinliqta cip-cin layiq "adabiy" tillar, yagni,
"adabiy til" diyp ataldirtila torgan tillar onlarga qaraganda
layiqliraq tugil !. dalil: ni ocon bir variant gadilsiz nigitilirga
tiyish? onlay iytip ,yagni, gadilsizlik islap, ninday fayda ham
ninday ziyan bar? nindaydir "boyok" sagir kakri yazgan diyp, boton
kisi da kakri yazarga ham soylasirga tiyismi? yuq, albatta. ("boton
kisi" - ham kilacak buwin kisilarini da kirtip). "boyok"likka
iyarganda iN boyogo alla:h iykanni onotmasqa kirak. on
maturliqni yarata, on gadil bulirga amr iyta. on - tabigatni
barliqqa kiltiruci. on - tilni barliqqa kiltiruci.
...Tatarзada: «sora – ul sorн» yazaybэz. Tьrkзede: «sora - o sorэyor» kпbпk.
Ortaq Tьrkздdд дsд, olnэ «sora – ol soray» yazmaq mцmkцn,
yдрnп «sora+(a)y» дtпp.
<<yдрnп «sora+(a)y» дtпp.>> . ?-> "sora+y".
suzuq awaz bilan bitkan figilga "y",
tartq awaz bilan bitkan figilga "a".
misallar:sora+y, yoro+y, uqэ+y;
bar+a, qor+a, tor+a.
...tt:kil - kilд; tr:gel - geliyor; tu:kдl - kдlдy
tt:aюнsэ kilд – tu:aюaysэ kдlдy
"o sorэyor" - "o sorэydэr"dan,
"geliyor" - "geledir"dan kilip ciqqanmi ikan alla?
...Yazэlэ Tьrkзe geliyorum geliyorsun geliyor
Trakya gelyom gelyon gelyo
Эstanbul geliyorum geliyosun geliyo
Doрu geliyem gelisen geli
Karadeniz geleyrum / celeyrum geleysun / celeysun geley /celey
...Yazэlэ Tьrkзe Bakэyorum, bakэyorsun, bakэyor
Trakya bakэyom, bakэyon, bakэyo
Эstanbul bakэyorum, bakэyosun, bakэyo
Doрu bahiyem, bahisen, bahi
Karadeniz pakaрyum, pakaysun, pakay
"gel-" ham "bak-" figillari ikisi da tartq awaz bilan
bita. suzuq awaz bilan tamamlanuwci figilni da
misal iytip kiltirasi iydi.