http://tugan-tel.at.tt/forum İ tuğan tel Tatar tele turında säxifä YBS Ezläw Soñğılar Äğzälär Törkemnär Terkälü Şäxesnämä Şäxsi xatlanı tikşer subTrail Kerü -------------------------------------------------------------------------------- Qazaq (Roman) translïteratsïa älfäbeti Bitkä 1, 2, 3 Kiläse Bäxäslär -> Ğömümi bäxäs Uzğan cep :: Kiläse cep Yazğan Xäbär AZ Qunaq Qaldırdı: 26 Apr 2004 01:10 Başlıq: Qazaq (Roman) translïteratsïa älfäbeti -------------------------------------------------------------------------------- |Qazaqça| Aq Cayıq ünqağazınñ forûmında kïrïll äripimen terilgen xattardı romandap (latındap) oqırmandarğa körsetuwi êksperïmenti bastaldı. Latın türin köruw üçin browserde Tilder kestesinde Turkish (tr) tilin qosıp 1-inçi orına qoyıñız. |Osı xattıñ cazılğan maqsatı - basqa türki tildester (sonıñ içinde tatar bawırlar) oqiy alama cäne tüsinedi me degen suraq.| Raxımet, AZ Öskä men al Beri Terkälü: 30 Apr 2003 23:36 Xäbär: 702 Qaydan: Cir öste Qaldırdı: 26 Apr 2004 09:08 Başlıq: -------------------------------------------------------------------------------- Qazaq jaña älyppesi © 1997, Sergey Segizov Xäreflärne tulısınça kürü öçen, mätenne Notepad sıman programğa küçerep, soñğı yuramadağı «Lucida Sans Unicode» şäkelen saylísı (Ul Microsoft® Windows®XP wä Microsoft® Office®XP belän kilä). Xäref yanında Latín wä Urıs uqılışları Code: Aa а а Ää ä ə Bb be бе Cc сe дже Çç çe че Dd de де Ee e е Ff ef еф Gg ge ге Ğğ ğı ғы Hh he hе Iı ı ы İi i i Jj j же Kk k ке Qq qa қа Ll el ел Mm em ем Nn еn ен Ññ eñ ең Oo o о Öö o ɵ Pp pe пе Rr еr ер Ss еs ес Şş şa ша Tt te те Uu u ұ Üü ü ʏ Vv ve ве Ww we уе Xx xa ха Yy y и, й Zz ze зе 1. Xäzerge Qazaq älifbası (1939. yıldan birle) 2. Qazaq Jañalif'e (1924-1939) 3. Ğäräp älifbası nigezendä (tözüçe – Äxmät Baytursın) Code: Аа Аа ا Əə Əə أ Бб Bʙ ب Вв Vv ۋ Гг Gg گ Ғғ Ƣƣ ع Дд Dd د Ее Ee ه Ёё — — Жж Çç ژ Зз Zz ز Ии Ii ي Йй Ii ي Кк Kk ك Ққ Qq ق Лл Ll ل Мм Mm م Нн Nn ن Ңң Ŋŋ ڭ Оо Oo ﻭ Өө Ɵɵ ؤ Пп Pp پ Рр Rr ر Сс Ss س Тт Tt ت Уу Uu ۋ Ұұ Ŭŭ ۇ Үү Ƴƴ ٷ Фф Ff ف Хх Xx خ Һһ Hh ھ Цц — — Чч — چ Шш Cc ش Щщ — — Ъъ — — Ыы Ƅƅ ی II Jj ئ Ьь — — Ээ — — Юю — — Яя — — _________________ Cir teträtkän Tatar irläre, Kemgä qaldırdığız illärne?! Öskä men Qunaq Qaldırdı: 26 Apr 2004 11:50 Başlıq: -------------------------------------------------------------------------------- Code: Aa a [а] Ää ä [ә] Bb be [б] Cc ce [ж] Çç ça [ш] Dd de [д] Ee e [е] Êê ê [э] Ff fe [ф] Gg ge [г] Ğğ ğa [ғ] Hh ha [һ] Iı ı [ы] İi i [i] Ïï ï [и] Kk ka [к] Ll le [л] Mm me [м] Nn ne [н] Ññ ıñ [ң] Oo o [о] Öö ö [ө] Pp p [п] Qq qu [қ] Rr re [р] Ss se [с] Tt te [т] Uu u [ұ] Ûû û [у] Üü ü [ү] Vv ve [в] Ww wa [у] Xx xe [х] Yy ya [й] Zz ze [з] Code: А а A a Ә ә Ä ä Б б B b В в V v Г г G g Ғ ғ Ğ ğ Д д D d Е е E e Ё ё YO yo Ж ж C c З з Z z И и Ï ï Й й Y y К к K k Қ қ Q q Л л L l М м M m Н н N n Ң ң Ñ ñ О о O o Ө ө Ö ö П п P p Р р R r С с S s Т т T t У у Ww (dıbıstı äripterimen birge); uw, üw (calpı türindegi etistikterdiñ soñında); û (kirme sözderinde); Ұ ұ U u Ү ү Ü ü Ф ф F f Х х X x Һ һ H h Ц ц TS ts Ч ч TÇ tç Ш ш Ç ç Щ щ ÇÇ çç Ъ ъ Y y Ы ы I ı i i İ i Ь ь ' (kirme sözderinde dıbıssız äripterden soñ); y (dıbıstı äripterdin aldında); Э э Ê ê Ю ю YU yu Я я YA ya Öskä men al Beri Terkälü: 30 Apr 2003 23:36 Xäbär: 702 Qaydan: Cir öste Qaldırdı: 26 Apr 2004 12:39 Başlıq: -------------------------------------------------------------------------------- Säbit Aymuxanulı DOSANOV yaza: ARUANA Bïrïnçï taraw Aruananıñ älde bïr alıs sapardı añsap alaburtqanına, mïne, bügïn altınçı täwlïk. Qatıgez tağdır jaw jerïne erïksïz jetelep äkelgelï attay jetpïs kün ötïptï arada. Sodan berï aruanağa bïr tılsım küç künï-tünï tınım bermeydï. Köñïl alıs qalğan ölkenï añsap, beymälïm bïr tüysïk tıqırçıtadı. Sonan berï onıñ qap-qara, möp-möldïr, ülken qos qaraçağında tuğan jerdïñ aspanı awnaqçıp, aqqu qanatınday aqçarbı bulttar jüzedï. Köz aldınan özï tuıp ösken ölkenïñ kökçïl kölderï, köktorğın sağımı qolbeydï. Alabota men tüyemoynaqtıñ, jusan men jantaqtıñ, izennïñ açqıltım isï murının jaradı… Sonıñ bärï köñïlïn terbeydï, jawdırağan janarına sağınıç jasın oraltadı. "Täñïrïm-aw, töskeyïnde jayrañdap jürgen, tayrañdap çapqan çaqtarda, bïlmeppïn ğoy men beybaq tuğan jerdïñ qadïrïn" degen zerde sezïm onıñ jatsa-tursa duğası. Aruananıñ jat eldegï jağdayı jaman emes. Janı tınıç, otı-suı mol. Onıñ da sebebï bardı. Qalmaqtardıñ qolındağı tüyeler moñğol tüyesï tuqımdas. Olar jumır denelï, çiraq jürïstï, jündes bolğanımen qazaqı tuqımdı tüyelerge qarağanda körer közge qoraç, jatağan keledï. Al tuqımı özge qan aralaspağan qazaqı tüyelerdïñ örkeçterï taw çıñınday tïptïk, uçı süyïr, nayzaday, ettï, etegï döñgelek, biïktïgï jarım kezge juıq. Mañdayları dönes. özderï önkey jawrındı, jotalı, qoçqartumsıq. Bular süyektï bolumen bïrge süttï de, jündï de. Bulçıq etterï tığız. Arqalı. Belderï uzın, berïk. _________________ Cir teträtkän Tatar irläre, Kemgä qaldırdığız illärne?! Öskä men Çernobılbalası Qunaq Qaldırdı: 26 Apr 2004 16:59 Başlıq: Türklär, nota bene! -------------------------------------------------------------------------------- Qazaqça urıslamada "и" ("i" tügel) xärefe bezneñ yaratqan "í"nı añlata! Minemçä, Zamanälifne turıdan-turı qullanırğa bula häm mömkin. Tatar C - Qazaq J arasında ayırma bar! У казаха спрашивают: - У тебя машина есть? - Жокъ. -У тебя жена есть? - Жокъ. .... Öskä men Çernobılbalası Qunaq Qaldırdı: 26 Apr 2004 17:03 Başlıq: Başqort tele -------------------------------------------------------------------------------- Başqort tele öçen latínlama da kiräk... Mari tele öçen dä kiräk... Öskä men AZ Qunaq Qaldırdı: 26 Apr 2004 18:45 Başlıq: -------------------------------------------------------------------------------- Çernobılbalası, "Í" äripin quldanuwı resmiy türinde Tatarstanda bekililgen be? Solay bolsa "Ï" -di "Í" -ğa awıstruı qıiyn emes. Íí men İi uqsas bolğasın qatelikter boladı dep Ïï -di tañdadım. Qazaq tiliniñ men basqa türki tilinderimen ayırmaçlığı bar. Cüye boyınça: tatarça, türikçe [дж] - qazaqça [ж] tatarça, türikçe [ч] - qazaqça [ш] tatarça, türikçe söz basındağı [й] - qazaqça [ж] Sondıktan cazuw dın ûnïfikatsïalaw üçin c - [ж] ç - [ш] dc - [дж] tatarça - җ tç - [ч] Öskä men al Beri Terkälü: 30 Apr 2003 23:36 Xäbär: 702 Qaydan: Cir öste Qaldırdı: 26 Apr 2004 21:38 Başlıq: -------------------------------------------------------------------------------- «Tatarça ul Törki teleneñ urta dialéktı» dilär. Tatarçada un suzıq awaz bar: [a-ä] [o-ö] [u-ü] [ı-ï] [í-i] Xäzerge yazuıbızda bez [ï] awazın «e» xärefe belän yazabız, çönki Tatarçada [e] awazı yuq. Yäğni «telebez» süzen [tïlïbïz] itep uqırğa kiräk. Törekçädä [ï],[í],[i] awazlar ber «i» xärefe belän genä kürsätelä. [ä] awazın «e» xärefe belän kürsätälär: [a-ä] [o-ö] [u-ü] [ı- ] [ -i] Qazaqçada isä suzıqlar niçek tezelde? Qazaqçadağı urısälifle «e» ul nindi awaz? Qazaqçadağı urısälifle «i» xärefe ul qalın suzıqnı bilgeli meni? Tağın tartıqlarnı da butamasqa kiräk, Törki tellärdä xäreflär beraz ayırmalı awazlarnı añlatalar: Code: tt tr qu qz «ç» [ç ] [tç] [??] [ş ] «c» [c ] [dc] [dc] [j ] Tatarçada «ç» xärefe yomşaq [ş] awazın bilgeli. Süz başındağı «y» xärefe xalıq söyläşüendä bik yış [c] itep yañğırí, ämma ädäbi teldä «y» item yazıla/yazıla: yañğır [cañğır], yıl [cır]… Qazaq telendä [y] urınına [c] äytü ädäbi telgä kerde: yaña [caña] – jana yarım [carım] – jarım Tağın berniçä ayırma bar: 1. Qazaqçada «i» artında [y] awazı yazıda kürsätelä: «iy», Tatarçada isä kürsätelmi. 2. Qazaqçada «u» artında [w] awazı yazıda kürsätelä: «uw», Tatarçada isä kürsätelmi. 3. Qazaqçada süz başındağı [b] awazı Törekçädä kebek bik yış yuğala: busı - osı 4. Qazaqçada [s] äytelä, Tatarçada [ş] başı – bası yaxşı/yaqşı – jaqsı 5. Qazaqçada süz başındağı [x] awazı bik yış yuğala: xäref [xärïf] - ärif _________________ Cir teträtkän Tatar irläre, Kemgä qaldırdığız illärne?! Öskä men al Beri Terkälü: 30 Apr 2003 23:36 Xäbär: 702 Qaydan: Cir öste Qaldırdı: 26 Apr 2004 22:03 Başlıq: -------------------------------------------------------------------------------- Başqort tele ul Tatar teleneñ äyteme genä, häm şul äytemdä köçle Qazaq yoğıntısı bar. Tatar tele ülsä, Başqort tele dä şunduq üler, şul qädär yaqın ul bezgä. Äye, Başqortlar öçen dä Latínälif kiräk. Ämma bez Başqort älifbasın uylí başlasaq, şunduq berniçä tile tabılır da, «Tatardar Başqorddarnı tatardastırırğa tırışadar» dip qıçqıra başlarlar. Bezgä bu kiräkme? Bu alarğa üzlärenä kiräkme? s.u. äle genä radíonı «105.3» yışlığına yalğış küçerdem, anda Törekçä söylilär Häm berniçä minuttan soñ betergännär Şaqtí äybät añlaşırlıq ide… _________________ Cir teträtkän Tatar irläre, Kemgä qaldırdığız illärne?! Öskä men AZ Qunaq Qaldırdı: 27 Apr 2004 06:41 Başlıq: -------------------------------------------------------------------------------- Qazaqça negizgi dıbıstılar [a-e] [o-ö] [u-ü] [ı-i] ä - ciniçke foneması parsı cäne arab tilinen kirgen, köne türki tilinde bolmağan, negizgi söztermesine de engen ê - qalın f-sı orıs tilinen kirgen, soñğı kezde onıñ orına keyde e cazıladı e - qazırğı tilde çın diftong söz basında ye bolıp aytıladı û (y kïrïll äripi) etistikterin soñında uw/üw mağınasın körsetedi, sözdin basında wu/wü boladı, dıbıstılardıñ aldında cäy w boladı iy/ıy - negizgi qazaq sözderinde kezdespeydi, tek kirme sözderinde al Beri nege caña älfäbette e orına i cazbaysız, ol kïrïllitsadan qalğan atavizm emes pe? Ol degen transkrïptsïağa da caqın boladı ğoy, basqa türki tilder cazuwına da säykes keledi. Tüsingenim, cazuwda [ı-e] - ы/е [í-i] - ый/ий ma? Öskä men AZ Qunaq Qaldırdı: 27 Apr 2004 06:47 Başlıq: -------------------------------------------------------------------------------- Qazaq Cäna Älipinde (eski latın) mınaday ärip bolğan coq Ұұ Ŭŭ tek U cazıldı Үү Ƴƴ tek Y cazıldı Öskä men al Beri Terkälü: 30 Apr 2003 23:36 Xäbär: 702 Qaydan: Cir öste Qaldırdı: 27 Apr 2004 07:47 Başlıq: -------------------------------------------------------------------------------- AZ yaza: e - qazırğı tilde çın diftong söz basında ye bolıp aytıladı äye, süz başında diftong bulsa. ämma başqa urınnarda närsäne añlata? «tik kermä süzlärendä» – Tatarça ul [tik kïrmä süzlärïndä] itep uqıla «tek kirme sözderinde» – Qazaqça ul niçek bula? «é» xaqında – bu xärefne älifbağa kertäse tügel, ul çit süzlärdä genä bar: téléfon, étikét, antén… ciniçke – yuqa awaz dıbıstı – ?, bälki «icek»?: ki-lü-e-gez – süz iceklärgä bülende AZ yaza: Qazaq Cäna Älipinde (eski latın) mınaday ärip bolğan coq Ұұ Ŭŭ tek U cazıldı Үү Ƴƴ tek Y cazıldı al Beri yaza: Qazaq jaña älyppesi © 1997, Sergey Segizov AZ yaza: nege caña älfäbette e orına i cazbaysız, ol kïrïllitsadan qalğan atavizm emes pe? Ol degen transkrïptsïağa da caqın boladı ğoy, basqa türki tilder cazuwına da säykes keledi. Tüsingenim, cazuwda [ı-e] - ы/е [í-i] - ый/ий ma? Bezdä räsmi älifba belän qanun bar inde, şunda [ï] awazın «e» itep yazarğa quşıla. Qanun ul qanun. Äye, «ï» urınına «e» yazu ul bezneñ “iske qoyırıq” qına, yuğísa ul [ı] awazınıñ yomışaq töre genä. Menä sezgä andí xatalarnı yasísı tügel, sezgä aldan uq uylap beterergä kiräk, yalğışlıqlar qalmasınnar. kil-de [-dï] – bar-dı Urısälif belän yazğanda «í» urınına «ıy» yazıla. «í» xärefe räsmi älifbada yuq äle, ul bezneñ täqdimebez genä. Ğasır elek äle Qayum Nasírí dä «Tatarçada un suzıq awaz bar» dip äytte. kil-mi-meni [-mïni] qal-mí-mıní äbi abí Yäğni [í] ul [ i] awazınıñ qalın töre. İngliz süzlärdä: kiss – berry s.u. İrtägä bu cepne «Ğömümi bäxäs» eçenä küçeremen _________________ Cir teträtkän Tatar irläre, Kemgä qaldırdığız illärne?! Öskä men Çernobılbalası Qunaq Qaldırdı: 27 Apr 2004 12:45 Başlıq: Radío -------------------------------------------------------------------------------- Äye, xäzer "Voice of America" Törekçä Qazanda söyli. Mineçä, bu tapşıru törek eşçelär öçen. Başqort telendä th wä dh awazları bar. Läkin Başqortlarnıñ häm Maílarnıñ zur öleşe çísta tatar telendä söyläşä. Öskä men al Beri Terkälü: 30 Apr 2003 23:36 Xäbär: 702 Qaydan: Cir öste Qaldırdı: 27 Apr 2004 18:34 Başlıq: -------------------------------------------------------------------------------- Tatar suzıqlar: Asia suzıqlar: Ber ğälim yaza: This structure fits Crimean Tatar and Central Asian languages (Turkmen, Kazakh, Kyrgyz, Uzbek) perfectly well. Vowel Ää of all these languages is met in Kazakh and Turkmen only. Usage of phonetically correct letter Ää in Kazakh and Turkmen languages does not entail any negative consequences because in most cases vowel Ee is used instead of vowel Ää, so that no overcrowding in writing occurs. In Kyrgyz, and Crimean Tatar vowel Ää is not used. Instead of it vowel Ee is used. In Uzbek vowel Ää is used, along with Ee. However, being accustomed to some transcriptional elements since Cyrillic reform, Uzbeks use letter Aa to designate vowel Ää. Min Qazaqçanı döres añladımmı? 1. [e] awazı ul [a] awazınıñ yomşaq töre, [ä] awazın almaştırdı 2. [ï] awazı, Törekçädä kebek, [i] awazına äwerelde: бiрiншi –› birinçi (tt: bïrïnçï) бүгiн –› bügin (tt: bügïn) бiртүрлi –› birtürli (tt: bïrtörlï) 3. «и» xärefe ozın [iy/íy] awazlarnı añlata: ширақ – çíyraq сипап – síypap (tt: sípap?) ниетi – niyeti (tt: niätï?) ылғи – ılğíy қинаy – qíynaw (tt: qínaw?) қиын – qíyın (tt: qíın) биiк – biyik (tt: biïk) (Añlatma: Tatarçada [i/í] artınnan [y] awazı yazılmí, ékonomí mäsläge buyınça) Ämma süz başında «и» xärefe närsäne añlata? [yi/yí] mı? исi – yisi??? 4. urıs «e» süz başında wä suzıq artında [ye]? ерiк – yerik (tt: yöräk?) Çernobılbalası yaza: Äye, xäzer "Voice of America" Törekçä Qazanda söyli. Mineçä, bu tapşıru törek eşçelär öçen. “Töreklär öçen” berärnindi TV-kanal açarğa cíınmílarmı? Öskä men AZ Qunaq Qaldırdı: 29 Apr 2004 03:43 Başlıq: -------------------------------------------------------------------------------- \i\ произносится как протетический звук в "брь" но не с вытянутыми губами, а напротив, сильно втянутыми, прижатыми к зубам, мягкость согласных средняя, как обычно говорится о французском \ль\ \ы\ как звук между \в\ и \л\ в сербском \влк\ \И\ в казахском подразумевает псевдодифтонг iй/ый, мягкость/твердость зависит от соседней буквы \иic\ произносится как iйiс \иман\ как ыйман \е\ как е в русском \ветер\ в начале слова наблюдается нечеткий j йот т.е je в казанско-татарском, насколько я понял, \е\ произносится как казахское \i\? И как полногласный дифтонг в инициали слов? Противопоставление а/е наблюдается в исконно тюркских словах, однако с проникновением арабско-персидской лексики и заимствований из русского сменилось на а/ә (schwa) и э/е соответственно. Правда в последнее время изменилась орфография и теперь э не пишут, но все равно в слове енергия е не обладает той дифтонгоидностью как в ерiк - свободный \KЪ\ - ка с хвостиком и \ГЪ\ г перечеркнутое всегда твердые, К и Г мягкие в том смысле какое качество гласной рядом с ними В так называемом "сельском" акценте В, Ф, Х не произносятся, заменяются на Б, П, и КЪ соответственно \Ж\ в южном акценте близко к \ДЖЬ\ При произношении schwa наблюдается тенденция к отвержению в речи городских Öskä men Vaner Alper Terkälü: 24 Sen 2003 12:46 Xäbär: 54 Qaydan: Zürih / İsviçre Qaldırdı: 29 Apr 2004 20:06 Başlıq: -------------------------------------------------------------------------------- Duslar şu saytta latin elifbası (abecesi) belan yazılgan Qazaqca var. http://groups.yahoo.com/group/altayeli/ Bu bäxestä ber yazı da bardı. : From: marat ahmadi Date: Wed Apr 21, 2004 6:55 pm Subject: suyunshi QazAqparat. «Qazaq aqparat agenttigi» Ulttıq kompaniyyası memlekettik tilde dayındalğan öz aqparattarın şet elderde turatın qazaq jurtşılığına arnap latın jazwımen taratwdı da qolğa aldı. Bul latın jazwı jobasınıñ negizine QR Ulttıq ğılım akademiyyasınıñ akademiygi, fiylologiyya ğılımdarınıñ doktorı, professor, Xalıqaralıq «Qazaq tili» qoğamınıñ preziydenti, A.Baytursınulı atındağı Til bilimi iynstiytwtınıñ qurmetti diyrektorı Äbdwäliy QAYDAR jasağan nusqa alınıp otır. «QazAqparat» tilşisi iynternette qazaqşa aqparattardıñ latın jazwımen şığwına oray, äygili akademiykten osı jazw jobası jöninde tüsinikteme berwin ötingen edi: - «Qazaq aqparat agenttiginiñ» latın jazwımen şet elderdegi qandastarımız üşin aqparat taratwdı qolğa alğanı quptarlıq is. Osı tusta aqparattı tutınwşı jurtşılıqqa birden eskerter mäsele, Qazaqstanda bul joba resmiy türde äli maquldanğan joq. Bul bir ğana maqsattı – elden jıraqta jatqan bawırlarımızdı atamekende bolıp jatqan türli jañalıqtarmen kündelikti tanıstırıp, olardıñ aqparattıq qajettilikterin ötewdi közdeydi. Bul künde älemde 30-ğa jwıq türki xalıqtarı tirşilik keşip jatır. Ärqaysısı öz tilinde söylep, jazıp, belgili bir deñgeyde mädeniyetin damıtwda. Solardıñ işinde bizdiñ ult ta bar. Mälimetter boyınşa qazaqtar älemniñ 48 memleketinde turadı. Şettegi qandastarımızdı täwelsiz Qazaqstannıñ bügingi ayaq alısı men damwı, elimizdiñ ärbir jañalığı eleñdeteri anıq. Alayda, türli sebepterge baylanıstı sırttağı qazaqtar kiyriyliyca qarpimen ana tilinde jazılğan düniyelerdi oqiy almaydı. Sondıqtan, mäseleniñ mänin jiti uğıp, bolaşaqtı barlay bilgen azamattardıñ osı isti qolğa alwı – düniyejüzi qazaqtarınıñ aqparat keñistigindegi rwxaniy birligin nığayta tüseri sözsiz. Tariyxiy Otanındağı är jañalıqtı ortaq tilde tüsinip, ortaq jazwda oqıp-bilw şettegi ağayındarğa arman bolğanı ras. Mine, bügin sol armandı orındawdıñ alğaşqı qadamı jasalıp otır. iske sättilik tileymin. Bul qadam erte me, keş pe Qazaqstan qoğamınıñ latın jazwına köşwine uytqı bolar degen ümittemin. Öytkeni, qoğam damwı bizden osını talap etwde. Endi jobanıñ tariyxı men onıñ jasalwı jaylı birer mağlumat. Qazaqstanda latın jazwına köşw mäselesiniñ qoyılğanına biyıl 11-inşi jılğa ayaq bastı. 1993-inşi jılı Türkiyyanıñ Mädeniyet miyniystrliginiñ uyımdastırwımen Ankarada täwelsiz türki memleketteri til salası mamandarınıñ mäsliyxatı boldı. Oğan Türkiyya, Qazaqstan, Özbekstan, Qırğızstan, Äzerbayjan jäne Türikmenstannan ökilder qatıstı. Elimizden üş adamnan turatın delegaciyyanı men bastap bardım. Kün tärtibine bir ğana mäsele - türki xalıqtarınıñ latın jazwına köşwi qoyıldı. Ol kezde türki jurttarınıñ işinde tek Türkiyya ğana latın jazwın qoldanatın. Pikir almaswlar men oy-tolğamdarğa tolı birneşe künge sozılğan jiyında mamandar ğılımiy negizde jasalınğan 34 äripten turatın latın älipbiyin jasap, qabıldadı. Jäne älipbiy türki xalıqtarınıñ bärine ortaq, onı är ult öziniñ tildik erekşeligine oray qajetinşe özgerte aladı degen kelisimge keldi. Elge oralğan soñ ğılımiy negizderge süyene otırıp ,osı jobanı jasadıq. Onı «Ana tili» gazetinde aşıq xat türinde Elbasımız Nursultan Nazarbaevtıñ nazarına usındım. Sodan beri elimizdiñ ziyyalı qawımınıñ ökilderi qazaq tilindegi latın älipbiyiniñ 30-ğa jwıq jobasın äzirlep, qoğamdıq talqılawğa saldı. Türli usınıstar aytıldı. Birewleri, latınşanı ağılşın jazwlarına uqsatıp jazayıq, degen pikir bildirdi. Ekinşileri, äripter sanın köbeytw qajet dese, basqaları, kerisinşe äripterdi azaytqan jön, dedi. 1994-inşi jılı Türkiyyanıñ Antalya qalasında türki elderi ğalımdarınıñ kezekti mäsliyxatı ötti. Oğan Qazaqstannan 50-şaqtı adam qatıstı. Onda birqatar mäselelermen qosa külli türki jurtınıñ latın jazwına köşwi qaraldı. Qatıswşılar birawızdan türki xalıqtarınıñ latın älipbiyine ötwin qoldadı. Jäne memleketterdiñ tildik erekşelikteri men basqa da faktorları eskerilip, är ult atalğan jazwğa qaşan köşetinin özderi şeşedi degen tujırım jasaldı. Sodan beri 10 jıl ötti. Büginde Äzerbayjan, Türikmenstan, Özbekstan, Qırım tatarları men gagawızdar latın jazwın qabıldadı. Tatarstan ötwge dayındıq jasawda. Tek Qazaqstan men Qırğızstan naqtı qadamdarğa barmay otır. Men äzirlegen joba Ankaradağı mäsliyxatta qabıldanğan 34 äriptiñ negizinde jasalğan 27 äripten turadı. Onda qazaq tilindegi 9 dawıstı jäne 18 dawıssız dıbıstıñ örnegi bar. Munda tilimizdegi barlıq erekşelikterdi osı dıbıstar arqılı berwge tırıstım. Mäselen jobada «ı» jäne «i» dıbıstarı bar. Qazaq tilinde bul dıbıstar bir-birinen özgeşe. Munday erekşelik keybir tilderde bayqalmaydı. Jobada «i» kiyriyliycadağıday töbesine nükte qoyılw arqılı berilse, «ı» ärpi «i» siyyaqtı jasalğan, biraq töbesinde nüktesi joq. Sonımen qatar, bir-birine uqsas «a» jäne «ä» dıbıstarın alayıq. Türik tilinde bul dıbıstardıñ ayırmaşılığı asa bayqalmaydı. Qazaq tilinde äripterdiñ özgeşeligi bar jäne ekewi de mağına beretin dıbıstar. Jobada «a» kädimgi kiyriyliycadağı «a» ärpiniñ örneginde berilse, üstine eki nükte qoyılğan «a» ärpi «ä» bolıp oqıladı. Bul Ewropa elderi qoldanıp jürgen latın jazwınıñ köpşiliginde bar. Endi «q» men «k» dıbıstarın alayıq. Keybir ğalımdar bul dıbıstardı bir fonemanıñ eki variyantı retinde qarastıradı. Öytkeni, «q»-nı aytwğa kelgende bizde dıbıstı jetkizwde til artı, til ortası jäne til aldı aytılwı qoldanıladı. Türikterde til artı aytw variyantı joq. Yağniy, olar «q» dıbısın ayta almaydı. Mäselen «qazaq» dep aytwdıñ ornına olar «kazak» dep aytadı. Qırğızdar bolsa «q»-nı aytqanımen, jazğanda onıñ ornına «k»-ni qoldanadı. Munıñ sebebin olardağı dıbıs ündestigi zañınıñ küşti damığanımen tüsindirwge boladı. Jobada «q» quyrıqşamen jazıladı. Endigi atap öter bir mäsele, türki xalıqtarınıñ köpşiliginde «ñ» dıbısı joq. Mısalı äzerbayjandar «tañ»-dı «tan» dep aytadı. Bizde bul dıbıs durıs aytılıp, durıs jazılmasa, sözdiñ ne söylemniñ mağınası özgerip ketedi. Osı äriptiñ latın jazwında qoldanılwınıñ eki variyantı aytılıp jür. Bizdiñ jobada «ñ» töbesine iyrek sızıq qoyu arqılı jazılğan. Atap öter jayt, Qazaqstanda jurtşılıq nazarına bul joba özge jobalarğa qarağanda burınıraq usınıldı. Jäne köp waqıt talqılawdan ötip, birqatar tüzetwler engizildi. Meniñşe, osı jobamen berilgen düniyelerdi oqw sırttağı qazaqtarğa qiyındıq twğızbaydı, degen oydamın. Qazaqstanda latın jazwına köşw twralı san türli közqaras qalıptasqan. Bir top latınnan göri, köne orxon-eniysey jazwın qoldanısqa engizgen durıs deydi. Ekinşisi, kiyriylliycada qala bereyik, osı älipbiy arqılı sawatımız aşıldı, basqa jazwdıñ qajeti joq degen pikir bildirwde. Üşinşi top, arab qaripti töte jazwdı tañdağandı jön köredi. Meniñ oyımşa, qazaq qoğamı latın jazwına köşkeni abzal. Äriyne, kiyriylliycadan latınğa ötwdiñ keybir qiyındıqtarı twralı äñgimeler qozğalwda. Alayda, buğan mınaday wäj aytar edim. Biz ğasırlar boyı orıs xalqımen etene, qoğamnıñ barlıq salalarında tereñ baylanısqa tüsip kelemiz. Al, kiyriylliycanıñ slavyan jazwı ekeni belgili. Bul jerde eskerer jayt, kiyriylliycanı älemdegi slavyan xalıqtarınıñ bäri birdey qoldana bermeydi. Bügingi künde Ewropadağı köptegen slavyan memleketteri is-qağazdarın latın jazwımen jürgizwde. Osı tusta bir mäseleni - slavyan xalıqtarı arasındağı rwxaniy tutastıqtıñ şamalı ekenin esten şığarmawımız kerek. Bir sözben aytqanda, kiyriylliycanıñ da belgili bir deñgeyde kemşilikteri barşılıq. Bul, mäseleniñ bir jağı. Türkiyyadağı mäsliyxattardıñ birinde Süleymen Demiyrel qoğam damwına oray twatın qajettilikterden ortaq mädeniyetti qalıptastırw üşin waqıt öte kele, orıs jäne özge de slavyan ulttarı kiyriylliycadan latınğa ötwi mümkin degen oy aytqan edi. Barlap qarasaq, bul pikir äli de öz mänin joyğan joq. Qayta ötkirlene tüswde. Öytkeni, kiyriylliyca jıl ozğan sayın özine jüktelgen mindetterdi atqara almawda. Bul, mäseleniñ ekinşi jağı. Üşinşiden, büginde türki xalıqtarı qoldanıp jürgen kiyriylliycada ayırmaşılıqtar köp. Sebebi, kezinde bul jazwdıñ bizderge tek äriptik belgileri ğana usınıldı. Al, är xalıq öziniñ tildik erekşeligine säykes keybir äripterdiñ variyanttarın özderi jasap aldı. Nätiyjesinde, bizder bir-birimizdi oqıp, tüsine almaytın därejege jettik. Osılayşa o bastan közdelgen türkilerdiñ bastarın biriktirmew josparı öz miyssiyyasın orındadı. Sondıqtan, 21-inşi ğasırda türki älemi özara etene jaqındasıp, bayırğı bir tamırdan tarağan mädeniyetin jandandırıp, tüsiniswleri üşin ortaq jazwğa köşkenimiz jön. Aynalamızdağı türki jurttarınıñ jappay latın jazwına awısa bastawın eskersek, bul ürdisten bizdiñ şet qalıp qoyğanımız jaramas. Al, keybir azamattardıñ latınğa köşsek, sawatsız bolıp qalamız, degen pikirleri oylanbay aytılğan, jañsaq pikir, der edim. Den qoyğan adamğa latındı bir aptada oqıp, eki aptanıñ işinde jazıp-üyrenw eş qiyındıq twğızbaydı. Al, sawatı kiyriylliycamen aşılğan bwın, onımen jazılğan düniyelerdi oqw mümkinşiliginen ayırılmaytını anıq. Endigi bir top, memleketimiz jañadan eñsesin kötere bastağanda, latınğa ötw köp qarjını qajet etedi jäne bul el ekonomiykasına ülken soqqı bolıp tiyyui mümkin degen oy aytwda. Yağniy, jıldar boyı jazılğan türli şığarmalardı awdarwdıñ qiyınşılığın köldeneñ tartadı. Oğan mınaday qarsı pikirim bar. Qazaqstan tabiyğiy baylıqtan kende emes. Bul qazınalardı iygerwge jıl sayın elimizge şeteldik iynvestorlardan qırwar qarjı bölinwde. Sonıñ bir böligi oqw procesi men kitiptardı awdarwğa bölinse, isti tındırımdı etwge äbden boladı. Sebebi, bul jumıspen aynalısatın mamandar bizde barşılıq. Qısqası, bäzbirewler üşin tiyimdi bolıp turğan latınğa köşw twralı öz işimizdegi türli pikirlerdiñ qalıptaswı, istiñ alğa jıljwın tejep otır. Şıntwaytına kelgende, mäsele Ükimetke baylanıstı. Eger Ükimet arnayı bağdarlama jasap, osı jazwğa köşemiz, degen Qawlı qabıldasa, birtindep oyğa alğan isti tındırwğa boladı. Latınğa köşwdiñ qanday qajettiligi bar? Meniñ payımımda, biz orıs tilinsiz qıbırlay almaytın axwalğa tım senip qalğan siyyaqtımız. Aşığın aytsaq, ana tilimizdi memlekettik deñgeyde damıta almay otırğanımızdıñ tüp-törkini osında jatır. Qayda barmañız, aldıñızdan orıs tili orağıtıp şığadı da turadı. Buğan deyin de osılay bolğan, küni büginge deyin solay. Öz tilinde söylep, jaza bilmeytin qazaqtardıñ sanı azaymay tur. Bul dert bir urpaqqa ğana emes, osımen törtinşi urpaqtı kesel bop jabıstı. Äriyne, birden qalpına kele qoyar düniye joq. Odan arılw üşin waqıt qajet. Degenmen, bäsekelestikke qabiletti ult, jahandanw sındı termiynder törimizge şıqqan zamanda, waqıt ötkizip, qol qwsırıp otıra bergennen tabar paydamız şamalı. Meniñ oyımşa, kiyriylliycadan latınğa ötw arqılı da, osı keselmen tübegeyli küreswge boladı. Yağniy, ultımız qajettilikke baylanıstı, birte-birte özge tilde söylep, özge tilde oylawdan arıla bastamaq. 1926-ınşı jılı Bakwde bolğan birinşi türkologiyyalıq sezde birqatar türki memleketteri latın jazwına köşw twralı şeşim qabıldağan bolatın. Al, ol kezde Türkiyya, Şığıs Türkistan memleketterinen basqa türki xalıqtarınıñ köpşiligi Keñes odağınıñ quramında edi. Sol jıldarı türikter arab jazwın paydalanatın. Sezd şeşimine say Türkiyya basşısı Mustafa Kemal Atatürk: “Biz türkilerden bölinip qalğımız kelmeydi. Biz bärimiz birge bolwımız kerek. Öytkeni, til, jazw türkilerdiñ ortaq qazınası. Biz bir jazwğa köşw arqılı ortaq mädeniyetimizdi qalıptastıramız”-, dep, ğasırlar boyı qoldanıp kelgen arab jazwınan bas tartıp, latınğa köşken bolatın. Qazaq xalqı da 1926-1940-ınşı jıldarı latın jazwımen is jürgizdi. Al, 1940-ınşı jılı oyına alğanın orındatpay qoymaytın Keñes basşılığı öktemdik körsetw arqılı eşqanday pikirlerdi eskermey, quramındağı türki xalıqtarınıñ bärine kiyriylliycanı qabıldatqızdı. Osılayşa attay 50 jıl boyı rwxaniy jäne basqa da qundılıqtar osı jazw arqılı jasalıp, türkilerdiñ rwxaniy birligi bir-birinen alşaqtay berdi. Latın jazwına köşsek, rwxaniy qundılıqtarımızdan ajırap qalmaymız ba degen küdikti oylar da qılañ berwde. Osı tusta mınaday faktordı eskersek. Şeteldegi qandastarımızdıñ basım köpşiligi latın jazwın jetik meñgergen. Jäne olardıñ jıldar boyğı türli qundılıqtarı osı jazw arqılı qalıptastı. Budan bılay da solay bola bermek. Yağniy, alıstağı ağayın eş waqıtta kiyriylliycağa köşe almaydı, köşwdi qajet etken künniñ özinde, olardıñ bul isti jasay almaytını belgili. Al, bizdiñ öz jerimizde turıp, bar biylikti öz qolımızğa alğan tusta, bul şarwanı jüzege asırwğa mümkindigimiz de, küş-qwatımız da jetedi. Eger oyğa alğan maqsattarımız orındalsa, onda bizdiñ rwxaniy jäne özge de düniyelerimiz ortaq jazwğa köşip, ortaq tilde oqılmaq. Bul degeniñiz, jer betine tarıday şaşılğan qazaqtardıñ rwxaniy baylanıstarın nığaytpasa, älsiretpeytini anıq. Bul künde osı men usınğan joba boyınşa bizdiñ köptegen rwxaniy düniyelerimizdi türikter awdarıp, paydalanw üstinde. Aytalıq Jambıl jırları latın jazwınıñ osı jobası boyınşa dayındalıp, qazaq jäne türik tilderinde şığarıldı. Sonımen qatar, meniñ joğarı oqw orındarın arnalğan «Türkitanwğa kirispe» dep atalatın eñbegim awdarıldı. Osı tusta atap öter jayt, qazirgi tañda miylliyondağan qazaq sırt elderde ömir sürwde. Mäselen. qazaqtıñ 1 miylliyon 500 mıñı - Qıtayda. Ondağı qazaqtar 1963-1980 jıldar aralığında latın jazwın paydalanıp, odan keyin qaytadan arabşağa köşti. Bul künderi töte jazwdı qoldanıp otırsa da, ondağı bawırlarımız latın jazwında sawattı. Türkiyyadağı, Ewropadağı qazaqtar da latın qarpin qoldanadı. Awğanstan men Iyrandağılar arab jazwın paydalanadı. Al, Özbekstandağı qazaqtar ondağı qazaq tilindegi oqw quraldarınıñ latınğa awdarılmawınan, bügingi künde kiyriylliycamen oqiydı. Alayda, özbekterdiñ birtindep latınğa köşip jatqanın eskersek, erteñgi küni qazaq balaları mektep bitirgen soñ wniyversiytetke tüsip, qoğamnan öz ornın tabwı üşin latınşa oqwdı, jazwdı üyrenwge mäjbür boları ras. Reseyde turatın jartı miylliyonday qazaq kiyriylliycamen otır. Bir sözben aytqanda, bas-ayağı on miylliyonğa jwıq ultımız büginde üş-tört älipbiydi paydalanwda. Sondıqtan, aldımen älemdegi bar qazaq özimizdi-özimiz tanıp, bilwimiz üşin, sodan soñ barıp barşa türki jurtınıñ rwxaniy keñistigimen etene aralaswımız üşin ortaq jazwğa, yağniy, latınğa köşkenimiz abzal. adresi: http://www.inform.kz/txt/?lang=lat Öskä men al Beri Terkälü: 30 Apr 2003 23:36 Xäbär: 702 Qaydan: Cir öste Qaldırdı: 30 Apr 2004 08:12 Başlıq: -------------------------------------------------------------------------------- Xäzerge Tatar yazuındağı «e» xärefe [ı] awazınıñ (dıbınıñ) [ï] neçkä (soft/front) tören añlata. Mísal: «cyrill» – [kirïl]. Vaner Alper yaza: Duslar şu saytta latin elifbası (abecesi) belan yazılgan Qazaqca var Tatarça iç ul! (şayartam, amma anı uqırğa miña bik ciñel) Anda berniçä kimçelek bar. Mäsälän «jazw» –› «jazu», «twğız» –› «tuğız», «köşw» –› «köçü». Minemçä Qazaqlarğa da «í» xärefe faydalı bula'la: tariyxiy –› taríxí yağniy –› yağní Härxäldä «i/í» artınnan «y» quyu ul yazunı ğına ozınayta minemçä. s.u. Qazaqçada «ş» awazı barmı? «şablon» sıman çit süzlärdä ul bälki bardır, ämma min Törki süzlär turında sorím: «birinçi» yäki «birinşi» dörese? «birinçi» yazu başqa Törki tellär belän yaqınayta. _________________ Cir teträtkän Tatar irläre, Kemgä qaldırdığız illärne?! Öskä men Qunaq Qaldırdı: 02 May 2004 13:16 Başlıq: -------------------------------------------------------------------------------- Quote: tatarça, türikçe [дж] - qazaqça [ж] tatarça, türikçe [ч] - qazaqça [ш] tatarça, türikçe söz basındağı [й] - qazaqça [ж] Sondıktan cazuw dın ûnïfikatsïalaw üçin c - [ж] ç - [ш] dc - [дж] tatarça - җ tç - [ч] Öskä men al Beri Terkälü: 30 Apr 2003 23:36 Xäbär: 702 Qaydan: Cir öste Qaldırdı: 05 May 2004 01:38 Başlıq: -------------------------------------------------------------------------------- Kileşäm. Bezgä älifbalarnı tözegändä íxtíbarıbızda cirle söyläşlärdä awazlarnıñ almaşınu yäşertüne maqsat itep totarğa kiräk. Ber xäref Törki teleneñ cirle söyläşlärdä törle awazlarnı bilgeläsä dä, bulsın, ämma ber-bersen uqu ciñelräk bulır. _________________ Cir teträtkän Tatar irläre, Kemgä qaldırdığız illärne?! Öskä men AZ Qunaq Qaldırdı: 05 May 2004 03:20 Başlıq: -------------------------------------------------------------------------------- Pikiriñiz qanday? http://www.azh.kz/forum/viewtopic.php?p=1856 Öskä men Soñğı xäbärlärne kürsät: bötenesen1 könlek1 atnalıq2 atnalıq1 aylıq3 aylıq6 aylıq1 yıllıq iskesennän başlapyañasınnan başlap Bäxäslär -> Ğömümi bäxäs Waqıt quşağı: GMT +3 Bitkä 1, 2, 3 Kiläse 1. bit (barısı: 3) İsem Bäxäskä: [ saylísı ] Şaw-şu aralaşu----------------Tatar poçmağıTaşqa basılmağan uy-fikerMädäniät«Tatar Dönyası»TatNét mäs'äläläre Telebez turında----------------Ğömümi bäxäsSüzleklär Tel wä Sanaq----------------Säxifä ostasıSanaqnı tatarlaştıru «Azatlıq.org» säxifäse----------------Mäqälälär turında uylarRadío eşläw buyınça täqdimnär «İ tuğan tel» säxifäse----------------Bäxäslek turındaKitapxanäneñ qunaq-kitabı«Bezneñ Taríx» qunaq-kitabı Yaña cep açalasıñ Xäbärgä cawap biräläseñ Xäbärne tözätälmiseñ Xäbärne salalmísıñ Soraştıruda tawış birälmiseñ Google'da kitapxänä

İ tuğan tel Tatar tele turında säxifä YBS Ezläw Soñğılar Äğzälär Törkemnär Terkälü Şäxesnämä Şäxsi xatlanı tikşer subTrail Kerü -------------------------------------------------------------------------------- Qazaq (Roman) translïteratsïa älfäbeti Bitkä Uzğan 1, 2, 3 Kiläse Bäxäslär -> Ğömümi bäxäs Uzğan cep :: Kiläse cep Yazğan Xäbär al Beri Terkälü: 30 Apr 2003 23:36 Xäbär: 702 Qaydan: Cir öste Qaldırdı: 05 May 2004 15:27 Başlıq: -------------------------------------------------------------------------------- Äye, uqıdım min anı. Äfärin, xäzer Qazaqça da ber bäxäsxänä bar. s.u. Näq bu köndä 65 yıl elek 1939. yılnıñ 5. mayda Tatar telen çuqınmış yazuına küçerergä qarar çıqtı… Şunnan soñ Tatar telen çuqınmış teleneñ östämäsenä äwereldelär: uçerejdenie/uçerejdenie'lär/uçerejdenie'dä sıman tile duñğız süzläre yasla başlağannar… _________________ Cir teträtkän Tatar irläre, Kemgä qaldırdığız illärne?! Öskä men AZ Terkälü: 05 May 2004 03:24 Xäbär: 10 Qaldırdı: 05 May 2004 17:09 Başlıq: -------------------------------------------------------------------------------- Quote: Äfärin, xäzer Qazaqça da ber bäxäsxänä bar. Nege? 'bäxäs' degen website me? Latın qaripimen http://www.suhbat.com http://www.kazak.de/ http://groups.yahoo.com/group/altayeli/ http://www.nur.kz Tağı basqa da bar. Çındı aytsaq ol az boladı. Bir cağınan texnología qıyınçılığı da sebep. _________________ Turkic writing requires unification Öskä men al Beri Terkälü: 30 Apr 2003 23:36 Xäbär: 702 Qaydan: Cir öste Qaldırdı: 05 May 2004 19:04 Başlıq: -------------------------------------------------------------------------------- AZ yaza: Nege? 'bäxäs' degen website me? säxifä – website bäxäs – disput, discussion bäxäsxänä – forum sürätxänä – fotosalon … AZ yaza: Bir cağınan texnología qıyınçılığı da sebep. Äye, urısälif (cyrillic albafet) Törki tellärne asqa taba tarta, anı qullanırğa awır. Latínälif'kä küptän küçqän bulsaq, Törki tellärdä säxifälär kübräk bulır ide inde. s.u. Bu Qazaq älifba şaqtí sífatlı bulıp çıqtı axrısı, uqırğa bik ciñel, näq Tatarça kebek. Onıtqançı sorím äle, Qazaqçada «gray» niçek bula mikän, «bos» tügel me? Qırğızça – bos, Törekçä – boz. _________________ Cir teträtkän Tatar irläre, Kemgä qaldırdığız illärne?! Öskä men Qunaq Qaldırdı: 06 May 2004 02:24 Başlıq: -------------------------------------------------------------------------------- Durıs tüsinsem: bik ciñel - "very easy"? en: "gray" - kk: "sur" (sur qasqır, sur böri) kk: "boz" - en: "light" (light-haired, light-eyed) Bizde key-birewler "web"-ti "tor", "torap" deydi, "site"-nı "awıl" deydi. Al, qazır "address"-ti "cay" boladı (meken cay - "home address") Sonda "website", "site" -nı men "torapcay" etip turmın, "webmaster" -di "toraptauwçı" dep usınam "board" -tı "alqa" etip köçirdim "panel"-di "taqta" dep "home" -dı "meken" dep ("Atameken" - Homeland) "topic" -ti "taqırıp" dep "moderator" -dı "ceteçi" dep (tärtipçi tım mektepçil bolıp ketti ğoy) "administrator" -dı "äkimçi" dep "go" -di "ötüw" dep "jamp to" -dı "qarğuw" dep "reset" -ti "çegnüw" dep "cancel" -di "aynuw" dep "manage" -ti "meñgerüw" dep "manager" -ti "meñgerüwçi" dep "profile" -dı "tanıstama" dep (ol sözdikte coq, tanıstıruw -dan çığardım) "spell" -di "emle" dep awdardım Öskä men AZ Terkälü: 05 May 2004 03:24 Xäbär: 10 Qaldırdı: 06 May 2004 02:26 Başlıq: -------------------------------------------------------------------------------- "moderator" - "cetekçi" _________________ Turkic writing requires unification Öskä men AZ Terkälü: 05 May 2004 03:24 Xäbär: 10 Qaldırdı: 06 May 2004 02:35 Başlıq: -------------------------------------------------------------------------------- 'tügel' degen ne? kk: 'tügel' -"full", "whole" uçerejdenie bizde "mekeme" _________________ Turkic writing requires unification Öskä men al Beri Terkälü: 30 Apr 2003 23:36 Xäbär: 702 Qaydan: Cir öste Qaldırdı: 06 May 2004 09:22 Başlıq: -------------------------------------------------------------------------------- AZ yaza: 'tügel' degen ne? kk: 'tügel' -"full", "whole" «tügel» bezdä «yuq» kebek: not possible – mömkin tügel. Törekçädä «değil». Qazaqçadağı «tügel» Tatarçadağı «tögäl» belän ber. AZ yaza: uçerejdenie bizde "mekeme" Bezdä «mäxkämä» süze bar, ul «xäkim itü» añlata (en: to judge) Qunaq yaza: "administrator" -dı "äkimçi" dep äkimçe == xäkimçe Bezdä administration – idärä administrator – idäräçe Qunaq yaza: "moderator" -dı "ceteçi" dep (tärtipçi tım mektepçil bolıp ketti ğoy) «moderator» süzeneñ mäğnäse «tärtip saqlawçı» ğına iç, östämä xoquq belän qullanuçı (user). «citäkçe» ül ñärsäder başqa närsä minemçä, «alıp-baruçı» sıman. Äzerilär «moderatornı» «näzärätçe» itep quyğannar… Qunaq yaza: "profile" -dı "tanıstama" dep (ol sözdikte coq, tanıstıruw -dan çığardım) a persone - şäxes a profile – şäxesnämä ämma «tanışnama» da bik faydalı, çönki cíhaz (device) öçen şäxesnämä quyıp bulmí: profile of device – cíhaz tanışnaması? Qunaq yaza: "spell" -di "emle" dep awdardım yaxşı fiker Qunaq yaza: "topic" -ti "taqırıp" dep menä bu bik kiräk süz, çönki ul «subject» öçen dä kileşä. Cämäğät, "taqırıp" süze Tatarçada nindi qiäfättä mikän? Bälki berärse beläder… Qunaq yaza: Durıs tüsinsem: bik ciñel - "very easy"? äye, şulay, döres. _________________ Cir teträtkän Tatar irläre, Kemgä qaldırdığız illärne?! Öskä men Qunaq Qaldırdı: 06 May 2004 11:22 Başlıq: -------------------------------------------------------------------------------- Quote: a persone - şäxes a profile – şäxesnämä a persone - tulğa (kk) a profile – tulğanama? Men türki sözi bolsa arab-parsı sözinen acıratam "subject" - "pän" (fizika päni, pändik sabaq) cetekçi - veduççíy tärtipçi - vospitatel' tärtip - (lagernıy) recím, dístsíplína Öskä men al Beri Terkälü: 30 Apr 2003 23:36 Xäbär: 702 Qaydan: Cir öste Qaldırdı: 06 May 2004 13:46 Başlıq: -------------------------------------------------------------------------------- tärtipläw != tärbiäläw bala qarí toğan keşe – tärbiäläwçe (tärbiäçe) tärtip ~= an order mäs'älän: sorting order – tezü tärtibe _________________ Cir teträtkän Tatar irläre, Kemgä qaldırdığız illärne?! Öskä men al Beri Terkälü: 30 Apr 2003 23:36 Xäbär: 702 Qaydan: Cir öste Qaldırdı: 07 May 2004 22:19 Başlıq: -------------------------------------------------------------------------------- Bezneñ xalıqlarıbız baştan ber teldä söyläşkännär, annarı arabızğa pıçraq duñğızlar kergännär dä, “möstäqil” yasalma tellärne yazap birep, xalıqlarıbıznı ayırğannar. “Başqort” wä “Sart” telläre dä şulardan. Tatar telen üzgärtergä awır buldı, çönki Tatarlarda kitaplar küp buldı, şuña kürä duñğızlar Azia Törkilärenä totınğannar, wä alarnıñ tellärne şaqtí bozğannar… Xäzer bu yasalma ayırmalarnı kisep-atıp bulır mikän? RUSSIAN IMPERIAL POLICIES IN CENTRAL ASIA H.B.Paksoy yaza: The Il'minskii method was originally based on an attempt to separate Tatar and Kazakh (then called "Kirghiz") dialects and establish for the latter a Cyrillic alphabet. Il'minskii strove to emphasize tribe-specific and regional vocabulary, using Cyrillic characters to stress differentiation visually and codify variations in pronunciation, however minor. Another Russian Orthodox missionary and graduate of the Kazan Academy, Mikola Ostroumov, built on Il'minskii's work to attempt the creation of a "Sart" language for the settled population which used the Tashkent dialect and to differentiate it from Tatar and Kazakh.4 Ostroumov established a newspaper in Tashkent, Turkistan vilayetinin gazeti: Tuzemnaia gazeta, which was published for 35 years, from 1883-1917 (from 1890 to 1896, it is known that 600-700 copies per issue were produced). He called the language of the newspaper "Sartiye" and tried to establish a circle of "Sart literature" around it. Togan5 remarks that this newspaper's language was a "broken (bozuk)" dialect and records Ostroumov's "special methods" for distancing this "language" from "Tatar" and "Kazakh:" Boundary Changes and Language Reform H.B.Paksoy yaza: To take a simple but representative example, the publishing houses of the Academies of Sciences are named "knowledge," (from the Arabic 'ilm) as follows: Gyilem (Tatar), Elm (Azerbaijani Turkish), Ylym (Turkmen), Ilm (Uzbek), Ghylym (Kazakh) and Ilim (Kirghiz). Significantly, nearly all dictionary entries for this word use the Turkic term bilim in the definition. Noticeable in this example is another feature of these alphabets, the use of different characters for the same sound — the "e" in Azerbaijani, the "y" in Turkmen and the "i" in Uzbek represent approximately the same sound. The character for the "j" (which does not exist in Russian and must always be represented by the cumbersome "dzh") varies from alphabet to alphabet.24 Çuqınğan urıs säyäsäte Törkilärgä härwaqıt doşman ide wä bulaçaq ta. _________________ Cir teträtkän Tatar irläre, Kemgä qaldırdığız illärne?! Öskä men Qunaq Qaldırdı: 08 May 2004 11:53 Başlıq: -------------------------------------------------------------------------------- Тürki "lingua franka" kerek bolar ma? Altay dan çıqqanbız, osı Altay türki tiline negizdenip Örkin-Enesay tas jazbalarına süenip jaña türki Esperantosın jasasaq, qalay boladı? Basic Türkic türinde bolsa da ülken til tanım da mädeniet qazına da bolar edi ğoy. Öskä men al Beri Terkälü: 30 Apr 2003 23:36 Xäbär: 702 Qaydan: Cir öste Qaldırdı: 10 May 2004 10:55 Başlıq: -------------------------------------------------------------------------------- Tege ğasırda Törki teledä gäcit çığa ide, anda urtaq Törki-Ğäräbi süzlär genä qullanıldı. Bezgä yasalma urtaq tel kiräk tügel, bezdä urtaq tel bar inde. Bälki Ğäräbi süzläreneñ yazılışınber qiäfätkä kiterergä kiräk bulır. Elekege täcribäne öyränergä kiräk, xäzer tiz genä urtaq süzlekne çığarırlıq tügel. Tatar-Törek süzlege 65%qa yaqın kileşä, Tatar-Qazaq süzlege bötenläy 90%qa kileşäder. Kileşmägän süzlärne isä ber-bersennän alıp, tellärebezgä mäğnädäş (sínoním) itep kertep beterergä. Şulay itep tellärebez bayır ğına! Mäs'älän närsägä Tatarçağa «tekst» süze kiräk? Bezgä «mäten» dä yarí iç! Tatarlar Qazaq/Törek wä başqa xalıqlardan yaña Törki süzlär alıp üz telen 50%qa xätle bayıtırlar, Törki bulmağan süzlärne qullanudan taşlarğa mömkinlek birer. _________________ Cir teträtkän Tatar irläre, Kemgä qaldırdığız illärne?! Öskä men nS Terkälü: 05 Feb 2004 11:26 Xäbär: 218 Qaydan: Ankara Qaldırdı: 10 May 2004 15:32 Başlıq: -------------------------------------------------------------------------------- albert, monı kürgänsenme: http://www.inform.kz/txt/?lang=lat _________________ dünya benim Öskä men nS Terkälü: 05 Feb 2004 11:26 Xäbär: 218 Qaydan: Ankara Qaldırdı: 10 May 2004 15:37 Başlıq: -------------------------------------------------------------------------------- Quote: Тürki "lingua franka" kerek bolar ma? Altay dan çıqqanbız, osı Altay türki tiline negizdenip Örkin-Enesay tas jazbalarına süenip jaña türki Esperantosın jasasaq, qalay boladı? Basic Türkic türinde bolsa da ülken til tanım da mädeniet qazına da bolar edi ğoy. minemçä, bezgä, törki "lingua franca" kiräk tügel. tik, älifba berdämlege kiräk. ayıruça, oğuz dialektında söyläşeçe xalıqlar ber qıpçaq, qıpçaq dialektında söyläşeçe xalıqlar ber oğuz dialektı öyränsä tağın da yaxşıraq bulır. Öskä men al Beri Terkälü: 30 Apr 2003 23:36 Xäbär: 702 Qaydan: Cir öste Qaldırdı: 10 May 2004 16:34 Başlıq: -------------------------------------------------------------------------------- Başqort söyläşüendä [th/dh/zh] sımanraq awazlar bar. Alar başqa Törkilärdä bar mı? _________________ Cir teträtkän Tatar irläre, Kemgä qaldırdığız illärne?! Öskä men al Beri Terkälü: 30 Apr 2003 23:36 Xäbär: 702 Qaydan: Cir öste Qaldırdı: 10 May 2004 17:05 Başlıq: -------------------------------------------------------------------------------- uğur yaza: albert, monı kürgänsenme: http://www.inform.kz/txt/?lang=lat Äe, uqıdım, min aldanraq anda qullanılğan älifbağa berniçä fikeremne yazdım inde: ş-›ç, j-›c, w-›u(qayber cirlärdä): jazw –› cazu. Minemçä Qazaqçada da «í» xärefne qullanırğa faydalı: Japoniyya –› Japonía, tariyxiy –› taríxí. Häm minemçä «i/í» xäreflärdän soñ «y»nı yazmíça qaldırırğa bula, çönki [i/í] awazlarında [y] awazı bar inde. Menä närsä mine ğäcäpländerde, ul Ğäräp/Farsí süzlärendä [f] urınına [p] qullanu wä täwge «x» yuğaltu (xökümät – ükimet, farsí – parsı, fän – pen). Tatarçada/Törekçädä/Äzerçädä alay tügel ıç. Bu ayırmalar tege İlminski çuqınmışnıñ eze tügelme? Bolarnı istä torıp, «i» xäreflärne [ï] itep uqısañ, mätïn şaqtí äybät añlaşıla. _________________ Cir teträtkän Tatar irläre, Kemgä qaldırdığız illärne?! Öskä men nS Terkälü: 05 Feb 2004 11:26 Xäbär: 218 Qaydan: Ankara Qaldırdı: 01 Yün 2004 18:33 Başlıq: -------------------------------------------------------------------------------- Quote: Menä närsä mine ğäcäpländerde, ul Ğäräp/Farsí süzlärendä [f] urınına [p] qullanu wä täwge «x» yuğaltu (xökümät – ükimet, farsí – parsı, fän – pen). Tatarçada/Törekçädä/Äzerçädä alay tügel ıç. Bu ayırmalar tege İlminski çuqınmışnıñ eze tügelme? bälki. ämmä törki tellärdä "f" awazı yuq. "j" sıman. bar mı? täwge "x, h" yuğaluı isä, Qırım telendä dä bar. Häm törkiädä könçığış trakya'da bar. _________________ dünya benim Öskä men Qunaq Qaldırdı: 02 Yün 2004 01:52 Başlıq: -------------------------------------------------------------------------------- Mını qarap çığıñız http://www.inform.kz/txt/?lang=lat2 Öskä men al Beri Terkälü: 30 Apr 2003 23:36 Xäbär: 702 Qaydan: Cir öste Qaldırdı: 02 Yün 2004 09:23 Başlıq: -------------------------------------------------------------------------------- uğur yaza: bälki. ämmä törki tellärdä "f" awazı yuq. "j" sıman. bar mı? çınlap ta, [f] awazı ul Törki tügel. Törek/Tatar tellärenä bu awaz kitap aşa üzgärelmi kergänder, Qazaq telenä isä ul söyläşü aşa kergänder wä şuña kürä üzgärelde dä axrısı. Qunaq yaza: Mını qarap çığıñız http://www.inform.kz/txt/?lang=lat2 Xata çığa, kürsätelmi. _________________ Cir teträtkän Tatar irläre, Kemgä qaldırdığız illärne?! Öskä men Qunaq Qaldırdı: 02 Yün 2004 17:21 Başlıq: -------------------------------------------------------------------------------- http://212.154.176.150/txt/?lang=lat2 Öskä men Soñğı xäbärlärne kürsät: bötenesen1 könlek1 atnalıq2 atnalıq1 aylıq3 aylıq6 aylıq1 yıllıq iskesennän başlapyañasınnan başlap Bäxäslär -> Ğömümi bäxäs Waqıt quşağı: GMT +3 Bitkä Uzğan 1, 2, 3 Kiläse 2. bit (barısı: 3) İsem Bäxäskä: [ saylísı ] Şaw-şu aralaşu----------------Tatar poçmağıTaşqa basılmağan uy-fikerMädäniät«Tatar Dönyası»TatNét mäs'äläläre Telebez turında----------------Ğömümi bäxäsSüzleklär Tel wä Sanaq----------------Säxifä ostasıSanaqnı tatarlaştıru «Azatlıq.org» säxifäse----------------Mäqälälär turında uylarRadío eşläw buyınça täqdimnär «İ tuğan tel» säxifäse----------------Bäxäslek turındaKitapxanäneñ qunaq-kitabı«Bezneñ Taríx» qunaq-kitabı Yaña cep açalasıñ Xäbärgä cawap biräläseñ Xäbärne tözätälmiseñ Xäbärne salalmísıñ Soraştıruda tawış birälmiseñ Google'da kitapxänä